Tregimi i dy pushtimeve

Uniteti është burim i paktë në marrëdhëniet ndërkombëtare. “Komuniteti ndërkombëtar” është kryesisht nacional. Në vend të kësaj, provat po shtohen se epoka pas Luftës së Ftohtë ia ka lënë vendin epokës së re të përcaktuar më shumë nga turbulenca dhe fragmentimi sesa nga rendi. Epoka e re mund të mos ketë ende një emër, por realiteti është aty për ta parë të gjithë.

Udhëheqësi i një vendi autoritar me rezerva të mëdha energjie krijon forcat e tij të armatosura përgjatë kufirit të një fqinji më të dobët, i cili, pretendon ai, nuk ka të drejtë të ekzistojë si vend i pavarur. Më pas vazhdon të nisë pushtimin me qëllim që ta “gëlltisë” fqinjin e tij dhe ta fshijë atë nga harta. Bota ballafaqohet me pyetjen e menjëhershme, por të vështirë se çfarë duhet bërë si përgjigje.

Kjo është ajo që ndodhi në verën e vitit 1990, kur Saddam Husseini mblodhi forcat e tij ushtarake në kufirin e Irakut me Kuvajtin dhe, për habinë e shumë njerëzve, filloi pushtimin total. Brenda pak ditësh forcat irakiane morën kontrollin e të gjithë vendit, për të cilin Saddami pohoi se ishte provincë e Irakut.

Tani zëvendësojeni presidentin rus, Vladimir Putin, me Saddamin, Rusinë me Irakun dhe Ukrainën me Kuvajtin. Gjithçka e shkruar më sipër do të përafrohet me atë që ndodhi në shkurt 2022, kur Putin mblodhi ushtrinë ruse përgjatë kufirit të saj me Ukrainën, vend të cilit ai ia kishte refuzuar pavarësinë në esenë e publikuar në korrikun e kaluar, në të cilën ai shkroi, “Unë jam i bindur se sovraniteti i vërtetë e Ukrainës është i mundur vetëm në partneritet me Rusinë”.

Çështja në të dyja krizat ishte norma më themelore nga të gjitha normat që ndikonin në politikën ndërkombëtare: që kufijtë e vendeve sovrane duhet të respektohen dhe jo të ndryshohen me forcë të armatosur. Në të dyja rastet, lideri që nisi agresionin mbivlerësoi shanset e tij për të pasur sukses – dhe në të dyja rastet, pjesa më e madhe e botës e nënvlerësoi kërcënimin, duke menduar se ishte blof, derisa u vërtetua krejt e kundërta.

Diplomacia dhe sanksionet ekonomike nuk arritën t’i përmbushin sfidat e paraqitura nga Iraku dhe Rusia. Ajo që kërkohej ishte forca ushtarake dhe një pjesë e madhe e saj. Udhëheqja amerikane u tregua gjithashtu thelbësore për të kthyer agresionin në një rast dhe për t'i rezistuar atij në tjetrin.

Por dallimet e rëndësishme midis dy skenarëve tregojnë se sa shumë ka ndryshuar bota. Filloni me Rusinë. Në vitin 1990, marrëdhëniet dypalëshe midis SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik të atëhershëm ishin relativisht të mira, duke mundësuar një fund paqësor të Luftës së Ftohtë – lloji i rezultatit që sugjeron historia nuk është asgjë tjetër veçse automatik. Bashkimi Sovjetik i dha mbështetje diplomatike SHBA-së në përpjekjet e saj për t'i rezistuar agresionit irakian, edhe pse Iraku kishte qenë prej kohësh një partner i ngushtë.

Sot, Bashkimi Sovjetik nuk është më, pasi ka humbur njësoj perandoritë e tij të brendshme dhe të jashtme. Rusia, pasardhësja e saj kryesore, është zemëruar, e inatosur dhe e tjetërsuar. Ajo po kryen agresion në vend që ta kundërshtojë atë.

Tridhjetë vjet më parë, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara dënoi agresionin irakian dhe autorizoi jo vetëm sanksione ekonomike, por edhe përdorimin e forcës ushtarake kundër tij për të çliruar Kuvajtin. Sot, Këshilli i Sigurimit është mënjanuar, si rezultat i vetos së përhershme që Rusia mban në organin më të rëndësishëm të OKB-së.

Kina mbështeti ose të paktën nuk bllokoi përpjekjet ndërkombëtare për të kundërshtuar agresionin e Irakut. Marrëdhëniet SHBA-Kinë ishin shumë më të mira atëherë sesa tani, duke reflektuar bashkëpunimin kino-amerikan kundër Bashkimit Sovjetik në dekadat e fundit të Luftës së Ftohtë.

Kina ishte gjithashtu shumë më e dobët, me një ekonomi vetëm një fraksion të vogël të madhësisë së Amerikës dhe deklarata zyrtare (diktum) e Deng Xiaopingut për fshehjen e aftësive dhe kohën e ofrimit ende animonte strategjinë diplomatike të Kinës. Kësaj radhe, Kina deklaroi një partneritet pa kufi me Rusinë në prag të pushtimit të saj dhe ka qëndruar pranë Rusisë që atëherë, duke anashkaluar sanksionet ekonomike në proces.

Tridhjetë vjet më parë, SHBA-ja dërgoi gjysmë milioni ushtarë në Lindjen e Mesme dhe ndërhyri me vendosmëri në emër të Kuvajtit. Këtë herë, SHBA-ja, e kujdesshme ndaj luftës pas ndërhyrjeve të saj të pasuksesshme pas 11 shtatorit në Afganistan dhe Irak dhe e shqetësuar për përballjen e drejtpërdrejtë me Rusinë e armatosur me armë bërthamore, është përmbajtur nga pjesëmarrja e drejtpërdrejtë në konflikt, duke kufizuar rolin e saj në sigurimin e armëve. municioni, inteligjenca dhe trajnimi.

Herën e fundit, bota u mblodh kundër agresionit. Jo tani. Për një arsye ose një tjetër, shumë vende hezitojnë t'i kundërvihen Rusisë. India blen armët dhe naftën e saj, ashtu si të tjerët.

Për më tepër, aftësia e Amerikës për ta mbledhur botën është zvogëluar shumë, jo pak për shkak se respekti për SHBA-në është zvogëluar shumë, rezultat i ndarjeve të saj të brendshme dhe kundërshtimit të përhapur global ndaj ndërhyrjeve të SHBA-së në Irak më 2003 dhe në Libi në vitin 2011.

Administrata e presidentit Joe Biden nuk e ndihmoi veten duke këmbëngulur në inkuadrimin e luftës si një luftë e demokracisë kundër autoritarizmit. Pjesa më e madhe e botës nuk është aspak demokratike dhe mund të jetë përgjigjur në mënyrë më të favorshme nëse SHBA-ja do të theksonte kërcënimin ndaj lirisë së një vendi nga pushtimi, të cilin shumica e qeverive të botës e mbështesin.

Atëherë, çfarë duhet bërë nga këto dallime? Gjeopolitika dhe rivaliteti i fuqive të mëdha, të zakonshme gjatë historisë, janë rikthyer, siç është edhe konflikti i armatosur mes vendeve. Pushimi i pas Luftës së Ftohtë, pushimi nga historia, ka përfunduar.

SHBA-ja mbetet e para midis të barabartëve (ose të pabarabartë, për të qenë të saktë), por kjo nuk duhet ngatërruar me asgjë që i ngjan hegjemonisë. Përparësitë që gëzonte Amerika në vitin 1990 janë zbehur, pasi të tjerët kanë fituar fuqi më të madhe.

Më e rëndësishmja, hendeku midis reagimit të botës ndaj agresionit atëherë dhe tani është paralajmërim i kthjellët se rendi ndërkombëtar është përkeqësuar. Bota është bërë më e ndarë pikërisht kur ka nevojë për unitet më shumë se kurrë për t'u përballur me sfidat e përbashkëta, si sëmundjet infektive, ndryshimet klimatike dhe teknologjitë në zhvillim, si inteligjenca artificiale.

Uniteti është burim i pakët në marrëdhëniet ndërkombëtare. “Komuniteti ndërkombëtar” është kryesisht nocional. Në vend të kësaj, provat po shtohen se epoka e pas-Luftës së Ftohtë i ka lënë vendin një epoke të re të përcaktuar më shumë nga turbulenca dhe fragmentimi sesa nga rendi. Epoka e re mund të mos ketë ende një emër, por realiteti është aty për ta parë të gjithë. (Richard Haass, president i Këshillit për Marrëdhëniet me Jashtë, është autor i The Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens (Penguin Press 2023) dhe buletinit javor të Substack “Home & Away”. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)