Rrëmuja ligjore e Polonisë

Duke pasur parasysh kaosin ligjor në të cilin Qeveria e Polonisë ka zhytur vendin, nuk do të ketë fonde rimëkëmbjeje të BE-së përpara zgjedhjeve të kësaj vjeshte, gjë që duhet t'i japë opozitës një avantazh të madh. Zgjedhjet mund të bëhen një plebishit nëse Polonia duhet të marrë 160 miliardë euro. Deri më tani çështja nuk ka ndikuar në preferencat e votuesve. Shuma e madhe, si ndryshimet e vazhdueshme në ligj, mund të jetë shumë abstrakte për të motivuar qytetarët e zakonshëm

Pranë Ukrainës, ku njerëz po vriten çdo ditë për shkak të dëshirës për t'u bashkuar me Bashkimin Evropian, udhëheqësit polakë po bëjnë atë që ata e kanë quajtur luftë në dy fronte – kundër Rusisë dhe BE-së. Si rezultat i kësaj "lufte", Qeveria populiste e vendit, e udhëhequr nga partia e krahut të djathtë, Ligj dhe Drejtësi (PiS), nuk ka arritur të zhbllokojë 160 miliardë euro (170 miliardë dollarë) që iu ndanë Polonisë nën fondin për rimëkëmbjen pandemike të BE-së. Teksa Qeveria ka negociuar programin me Komisionin Evropian për lirimin e fondeve, i cili kërkon thjesht pastrimin e nivelit të ulët të mosminimit të pacipë të shtetit të së drejtës, miratimi i reformave nga Sejmi (Parlamenti) ka rezultuar të jetë i vështirë.

Polonia nuk mund të përballojë të heqë dorë nga këto para. Pak vende të tjera evropiane kanë nevojë për mbështetje ekonomike aq sa ka Polonia. Rritja e PBB-së së vendit është ndër më të dobëtat në BE dhe, falë presidentit famëkeq të paaftë të bankës qendrore të vendit, Adam Glapiński – mik i ngushtë i kryetarit të PiS, Jarosław Kaczyński – inflacioni po shkon në pothuajse 20%. Për t'i bërë gjërat edhe më keq, në tetor 2021, Gjykata Evropiane e Drejtësisë e gjobiti Poloninë me 1 milion euro në ditë për injorimin e një vendimi të BE-së që e urdhëronte atë të pezullonte një dhomë disiplinore gjyqësore të krijuar për të ndëshkuar gjyqtarët që nuk respektojnë vijën e PiS-it. Këto gjoba ditore tani arrijnë në një gjysmë miliardi euro.

E gjithë kjo vjen në një kohë kur Polonia ka nevojë urgjente për të rritur shpenzimet e saj për mbrojtjen. Qeveria ka plane për të blerë 250 tanke “Abrams”, 32 avionë F-35 dhe 500 HIMARS nga Shtetet e Bashkuara, si dhe 180 tanke K-2 dhe 48 luftarake FA-50 nga Koreja e Jugut. Për më tepër, ushtria polake pritet të rritet në 300.000 ushtarë, duke e bërë atë ushtrinë më të fortë dhe më të armatosur në BE.

Një keqkuptim i zakonshëm është se një komision evropian jotransigjent po bllokon fondet e BE-së. Në fakt, politikanët në Bruksel, Paris dhe Berlin janë përkulur për të krijuar një pretekst për të lejuar lirimin e fondeve. Programi që Komisioni negocioi me Qeverinë polake në dhjetor përfaqëson minimumin e thjeshtë të zbatimit të standardeve të sundimit të ligjit të Bashkimit.

Për shembull, autoritetet e BE-së në mënyrë efektive hoqën dorë nga sigurimi që rishikimet e negociuara të legjislacionit polak do të rivendosnin në të vërtetë sundimin e ligjit në nivelet e BE-së. Në vend të kësaj, ata thjesht do të kërkojnë të lëvizin topin në drejtimin e duhur: kthimin e gjyqtarëve të suspenduar në stol, transferimin e pushtetit për të disiplinuar gjyqtarët në Gjykatën e Lartë Administrative (megjithëse kjo nuk lejohet nga Kushtetuta polake) dhe futja e një testi besueshmërie për “neogjyqtarët” që u zgjodhën në kundërshtim me ligjin. Këto ndryshime janë shumë larg nga ajo që BE-ja dëshironte fillimisht: domethënë, një përmbysje e reformave që lejuan PiS-in të merrte përsipër Gjykatën Kushtetuese dhe Këshillin Kombëtar të Gjyqësorit (i cili emëron gjyqtarët).

As opozita polake, e cila ka ndihmuar Qeverinë mbi baza patriotike, nuk është përgjegjëse për fondet e mbetura të bllokuara. Problemi qëndron brenda koalicionit qeverisës. Marrëveshja e kompromisit me BE-në nuk është miratuar, sepse ministri i Drejtësisë, Zbigniew Ziobro, dhe minipartia e tij – e cila ka mbështetjen e vetëm 0.7% të polakëve – dhe presidenti Andrzej Duda kanë hedhur rërë në ingranazhe.

Së pari, Ziobro nuk donte të pajtohej me asnjë marrëveshje, sepse ai kishte mbajtur një qëndrim të hapur kundër BE-së dhe më parë kishte dënuar çdo kompromis si një tradhti kombëtare. Në të njëjtën kohë, Kaczyński nuk donte ta largonte Ziobron nga Qeveria, sepse i duhej të ruante unitetin brenda koalicionit të tij përpara zgjedhjeve të përgjithshme të ardhshme. Vetëm falë opozitës PiS-i arriti të merrte mjaftueshëm mbështetje parlamentare për të miratuar ligjet përkatëse.

Por tani Duda është rebeluar. I lidhur me pushtetin e tij të pajustifikuar për të zgjedhur gjyqtarë, ai refuzoi të firmoste projektligjin dhe në vend të kësaj e dërgoi në Gjykatën Kushtetuese – dhe menjëherë e ktheu situatën në një rrëmujë politike, sepse pikërisht gjykata që do të vendosë për kushtetutshmërinë e ndryshimeve të propozuara është në vetvete antikushtetuese. Duket sikur vendimi se çfarë të hamë për darkën e Krishtlindjeve t'i lihet gjelit të detit.

As absurditeti nuk përfundon me kaq. Gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese janë grindur mes vete. Çështja është kryesia e gjykatës, aktualisht e zënë nga Julia Przyłębska. Ndërsa disa në gjykatë thonë se mandati i saj ka skaduar në vitin 2022, ajo pretendon se përfundon në vitin 2024 dhe ligji aktual nuk lejon një zgjidhje të drejtpërdrejtë të mosmarrëveshjes. Udhëheqësit e Polonisë janë humbur në morën e tyre të paligjshmërisë. Me mijëra gjyqtarë të zgjedhur në mënyrë jo të duhur, tani ka disa miliona vendime që duhet të kundërshtohen.

Duke pasur parasysh kaosin ligjor në të cilin Qeveria e Polonisë ka zhytur vendin, nuk do të ketë fonde rimëkëmbjeje të BE-së përpara zgjedhjeve të kësaj vjeshte, gjë që duhet t'i japë opozitës një avantazh të madh. Zgjedhjet mund të bëhen një plebishit nëse Polonia duhet të marrë 160 miliardë euro. Deri më tani çështja nuk ka ndikuar në preferencat e votuesve. Shuma e madhe, si ndryshimet e vazhdueshme në ligj, mund të jetë shumë abstrakte për të motivuar qytetarët e zakonshëm. Në atë rast, ne mund të presim që PiS-i të vazhdojë të ndryshojë gjithçka në mënyrë që gjithçka të mbetet e njëjtë.

Sławomir Sierakowski, themelues i lëvizjes Krytyka Polityczna, është anëtar i lartë në Këshillin Gjerman për Marrëdhëniet me Jashtë. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)