Në mbrojtje të aktivistëve të klimës që synojnë artin

Pyesni veten se kush do të vuajë më shumë nëse nuk arrijmë të parandalojmë ndryshimet katastrofike klimatike. Përgjigjja është - të rinjtë dhe ata që ende nuk kanë lindur – të dyja kategoritë e papërfaqësuara në sistemet tona politike. Në “Justice Across Ages”, Juliana Uhuru Bidadanure, profesoreshë në Universitetin e Stanfordit, citon statistika që tregojnë se edhe në mesin e njerëzve mjaft të vjetër për të votuar, ata të moshës 18-35 janë dukshëm të papërfaqësuar në legjislatura

Korrikun e kaluar dy aktivistë nga Just Stop Oil kanë hyrë në Galerinë Kombëtare të Londrës dhe morën rrugën për në “The Hay Wain” të John Constable, pikturë ikonike e Anglisë rurale, siç ishte 200 vjet më parë. Pasi e mbuluan pikturën me një imazh të shkatërrimit të mjedisit, ngjitën duart në kornizë dhe prisnin arrestimin.

Tre muaj më vonë, një grup tjetër aktivistësh shkuan në Galerinë Kombëtare dhe hodhën supë me domate në Sunflowers të Vincent van Goghut. Në Holandë një aktivist ia ngjiti kokën vajzës së Johannes Vermeerit me një vath perle, ndërsa një tjetër i derdhi diçka të kuqe mbi të. Në Vjenë anëtarët e “Last Generation”, organizatë e quajtur për të theksuar se ne jemi brezi i fundit në gjendje të parandalojmë ndryshimet katastrofike klimatike, derdhën lëng të zi me vaj mbi Death and Life të Gustav Klimtit. Dhe në Potsdam të tjerët lyenin pure patatesh mbi Haystack të Claude Monetit.

Në të gjitha këto incidente aktivistët zgjodhën piktura të mbrojtura me xham, duke tërhequr vëmendjen te veprat e mëdha të artit, por duke mos i dëmtuar ato. Me “The Hay Wain” mesazhi ishte se nëse nuk ndalojmë së përdoruri lëndë djegëse fosile, skenat si ajo që pikturoi Constable do të zhduken përgjithmonë.

Titulli i Klimtit na kujton se ndryshimi i klimës është një çështje për jetë a vdekje. Aktivistët përdorën vajzën me vathë perla për t’i sfiduar vlerat tona, duke pyetur shikuesit e tronditur se si u ndjenë kur panë pikturën e bukur që me sa duket po shkatërrohej. “A ndiheni të indinjuar?”- pyetën – dhe më pas iu përgjigjën pyetjes së tyre: “Mirë. Ku është ajo ndjenjë kur sheh planetin duke u shkatërruar para syve të tu?”

Ne e vlerësojmë artin, por ajo që do të humbasim nga ndryshimet klimatike është pakrahasueshëm më e rëndësishme. Gjithçka që vlerësojmë në këtë planet është në rrezik, duke përfshirë vazhdimësinë e jetës njerëzore dhe jonjerëzore. Pse, atëherë, shumë njerëz e mbështesin qëllimin e veprimit më të fortë kundër ndryshimit të klimës, por kundërshtojnë veprimet e ndërmarra nga Just Stop Oil dhe Last Generation?

Ka ndodhur edhe më parë. “Letter from Birmingham Jail” i Martin Luther King, Jr. është një përgjigje ndaj tetë klerikëve të bardhë, të cilët, duke shkruar në një gazetë të Birminghamit, Alabama, ishin pajtuar me qëllimet e Kingut, por jo me veprimet e tij “ekstreme” (të cilat ishin tërësisht jo të dhunshme). Ata i kërkuan Kingut të priste me durim për “një sezon më të përshtatshëm”. Mbreti u përgjigj se e konsideronte këtë pranim të vakët “më të habitur se refuzim të drejtpërdrejtë”. Ekoaktivistët mund të përjetojnë një hutim të ngjashëm kur kritikohen nga njerëz që thonë se ndajnë qëllimet e tyre, por kundërshtojnë përpjekjet e tyre jo të dhunshme, të cilat, duke u kujdesur për të shmangur dëmtimin e artit, kërkojnë të rrisin ndërgjegjësimin për rëndësinë e shmangies së lëndëve djegëse fosile.

Ne nderojmë shumë protestues, të shkuar dhe të sotëm, që shkelën ligjin për të çuar përpara një kauzë të mirë. Protestuesit e së drejtës së votimit synonin artin e madh në luftën e tyre për gratë dhe, ndryshe nga eko-aktivistët e sotëm, i dëmtuan qëllimisht pikturat. Sot, megjithatë, ne i konsiderojmë ato si pioniere heroike feministe. Në Shtetet e Bashkuara ditëlindja e Kingut është një festë federale. Ne mbështesim gratë e guximshme të Iranit në protestat e tyre kundër teokracisë atje. E, megjithatë, ne nuk mbështesim gjithashtu protesta jo të dhunshme kundër politikave të qeverisë që janë dukshëm të pamjaftueshme për të arritur qëllimin, të mishëruar në Marrëveshjen e Klimës së Parisit të vitit 2015, për kufizimin e ngrohjes globale në 2º celsius, dhe mundësisht 1.5ºC, mbi nivelet paraindustriale?

Në kërkim të një dënimi kundër njerëzve që ngjitën duart në kornizën e “The Hay Wain”, prokurori u përpoq të dallonte veprimet e së drejtës së votës nga ato të aktivistëve në gjyq, duke thënë se të parët “nuk kishin mjete demokratike me të cilat ata mund të vazhdojnë më tej kauzën e tyre”, ndërsa sot “Ne kemi demokraci të vendosur”.

Megjithatë, aktivistët për ndryshimin e klimës kanë një përgjigje të fuqishme ndaj këtij argumenti. Sot duket e qartë se demokracia kërkon lejimin e grave për të votuar, por jo më shumë se një shekull më parë, konservatorët argumentuan se gratë nuk kishin nevojë të votonin, sepse interesat e tyre mbroheshin tashmë nga burrat ose baballarët e tyre. Ne qeshim me atë argument tani, por mund të jemi po aq të verbër ndaj të metave serioze në demokracitë tona.

Pyesni veten se kush do të vuajë më shumë nëse nuk arrijmë të parandalojmë ndryshimet katastrofike klimatike. Përgjigjja është të rinjtë dhe ata që ende nuk kanë lindur – të dyja kategoritë e papërfaqësuara në sistemet tona politike. Në “Justice Across Ages”, Juliana Uhuru Bidadanure, profesoreshë në Universitetin e Stanfordit, citon statistika që tregojnë se edhe në mesin e njerëzve mjaft të vjetër për të votuar, ata të moshës 18-35 janë dukshëm të papërfaqësuar në legjislatura. Në SHBA, ky paragjykim ndaj të rinjve është i ndërtuar në kushtetutë, e cila kufizon anëtarësimin e Dhomës së Përfaqësuesve dhe Senatit për ata që janë të paktën 25 dhe 30 vjeç, respektivisht, dhe presidenti i SHBA-së nuk mund të jetë më i ri se 35 vjeç.

Për vendet që nuk kanë barriera kushtetuese ndaj ligjvënësve të rinj, Bidadanure sugjeron një zgjidhje. Duke ndjekur shembullin e vendeve që kanë kuota për të siguruar një zë për indigjenët apo pakicat e tjera, ne mund të kemi kuota për të rinjtë. Thomas Wells, i Institutit për Filozofinë Leiden, ka sugjeruar zgjedhjen e përfaqësuesve që shërbejnë si administrues të besuar për brezat e ardhshëm. Dhe, sigurisht, ne mund ta ulim moshën e votimit në 16 ose edhe më poshtë.

Në mungesë të ndonjë mase të tillë ekoaktivistët mund të pretendojnë, siç duhet, se mosbindja e tyre civile jo e dhunshme justifikohet nga dështimi i demokracive tona për të treguar shqetësim të mjaftueshëm për interesat e brezave të ardhshëm. Ashtu si gratë pa të drejtë vote më shumë se një shekull më parë, të rinjtë e sotëm nuk kanë zë.

(Autori, profesor i bioetikës në Universitetin e Princetonit, është themelues i organizatës bamirëse “The Life You Can Save”. Librat e tij përfshijnë: Democracy and Disobedience, Animal Liberation, Practical Ethics, The Expanding Circle and The Most Good You Can Do. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).