Mos vini bast për aterrimin e butë

E thënë thjesht, përpjekja për ta luftuar inflacionin mund ta rrëzojë lehtësisht ekonominë, tregjet ose të dyja bashkë. Tashmë, masa modeste e shtrëngimit të bankave qendrore i ka tronditur tregjet financiare, me indekset kryesore të kapitalit pranë territorit të mbartur nga rendimentet e obligacioneve që janë rritur më shumë dhe me diferencat e kredisë që janë zgjeruar. Megjithatë, nëse bankat qendrore zhduken tani, rezultati do t’i ngjajë viteve 1970 stagflacioniste, kur recesioni u shoqërua me inflacion të lartë dhe pritje të ankoruara inflacioniste

Në vitin 2021, debati i madh rreth këndvështrimit të ekonomisë globale u fokusua nëse inflacioni në rritje në Shtetet e Bashkuara dhe ekonomitë e tjera të përparuara ishte kalimtar apo i vazhdueshëm. Bankat qendrore kryesore dhe shumica e studiuesve të Wall Streetit ishin në “Team Transitory”. Ata ia atribuuan problemin efekteve bazë dhe pengesave të përkohshme të ofertës, duke nënkuptuar se norma e lartë e inflacionit do të binte me shpejtësi në kufirin e objektivit prej 2% të bankave qendrore.

Ndërkohë, “Team Persistent” – i udhëhequr nga Lawrence H. Summers i Universitetit të Harvardit, Mohamed A. El-Erian i Queens’ College në Universitetin e Kembrixhit dhe ekonomistë të tjerë – argumentuan se inflacioni do të mbetej i lartë, sepse ekonomia po tendosej shumë nga kërkesa agregate e tepërt. Kjo kërkesë u nxit nga tri forca: politika monetare vazhdimisht të lirshme, politika fiskale tepër stimuluese dhe akumulimi i shpejtë i kursimeve të familjeve gjatë pandemisë, gjë që çoi në kërkesë të ndrydhur pasi ekonomitë e tjera u rihapën.

Edhe unë isha në “Team Persistent”. Argumentova se, përveç kërkesës së tepërt agregate, disa goditje negative të ofertës agregate po kontribuonin në rritjen e inflacionit – në të vërtetë në stagflacion. Përgjigja fillestare ndaj COVID-19 kishte çuar në bllokime, të cilat shkaktuan ndërprerje të mëdha në zinxhirët e furnizimit global dhe reduktuan ofertën e punëtorëve. Më pas, erdhën dy goditje shtesë të ofertës këtë vit: pushtimi brutal i Ukrainës nga Rusia, i cili ka rritur çmimet e mallrave dhe përgjigja “zero-COVID” e Kinës ndaj variantit Omicron, që ka çuar në një tjetër raund të pengesave të zinxhirit të furnizimit.

Tani e dimë se “Team Persistent” e fitoi debatin për inflacionin e vitit 2021. Me rritjen e inflacionit afër dyshifror, Rezerva Federale e SHBA-së dhe bankat e tjera qendrore kanë pranuar se problemi nuk është kalimtar dhe se duhet të trajtohet urgjentisht duke e shtrënguar politikën monetare.

Kjo ka nxitur një tjetër debat të madh: nëse politikëbërësit ekonomikë mund të krijojnë “aterrim të butë” për ekonominë globale. Rezerva Federale dhe bankat e tjera qendrore pretendojnë se ato do të jenë në gjendje t’i rrisin normat e tyre të politikës vetëm sa për ta ulur normën e inflacionit në objektivin e tyre prej 2%, pa shkaktuar një recesion. Ama unë dhe shumë ekonomistë të tjerë dyshojmë se ky skenar Goldilocks – ekonomi që nuk është as shumë e nxehtë dhe as shumë e ftohtë – mund të arrihet. Shkalla e shtrëngimit të politikës monetare që nevojitet do të shkaktojë në mënyrë të pashmangshme ulje të vështirë, në formën e një recesioni dhe papunësie më të lartë.

Për shkak se goditjet stagflacioniste e reduktojnë rritjen dhe e rrisin inflacionin, ato i përballin bankat qendrore me dilemë. Nëse prioriteti i tyre më i lartë është luftimi i inflacionit dhe parandalimi i një ankorimi të rrezikshëm të pritjeve inflacioniste, ata duhet të heqin dorë nga politikat e tyre jokonvencionale ekspansioniste dhe t’i rrisin normat e politikës me një ritëm që ka të ngjarë të shkaktojë aterrim të vështirë. Mirëpo, në qoftë se prioriteti i tyre kryesor është të mbështesin rritjen dhe punësimin, ata do të duhet të normalizojnë politikën më ngadalë dhe të rrezikojnë pritjet e pakta për inflacionin, duke e krijuar terrenin për inflacion të vazhdueshëm mbi objektivin.

Andaj, skenari i uljes së butë duket si mendim i dëshiruar. Deri tani, rritja e inflacionit është mjaft e vazhdueshme saqë vetëm shtrëngimi serioz i politikës mund ta kthejë brenda kufirit të synuar. Duke marrë si bazë episodet e mëparshme me inflacion të lartë, unë e vendosa probabilitetin e një ulje të fortë brenda dy viteve në më shumë se 60%.

Prandaj, një skenar i uljes së butë duket si mendim i dëshiruar. Deri tani, rritja e inflacionit është mjaft e vazhdueshme sa që vetëm një shtrëngim serioz i politikës mund ta kthejë brenda kufirit të synuar. Duke marrë si bazë episodet e mëparshme me inflacion të lartë, unë vendosa probabilitetin e një uljeje të fortë brenda dy viteve në më shumë se 60%.

Mirëpo, ekziston skenari i tretë i mundshëm. Politikëbërësit monetarë po flasin ashpër në ditët e sotme për ta luftuar inflacionin, për ta shmangur rrezikun që ai të dalë jashtë kontrollit. Kjo nuk do të thotë se ata nuk do të zhduken përfundimisht dhe do të lejojnë që shkalla e inflacionit të rritet mbi objektivin. Meqenëse goditja e objektivit ka shumë të ngjarë të kërkojë ulje të vështirë, ata mund të përfundojnë duke i rritur normat dhe më pas të ngrihen pasi ky skenar të bëhet më i mundshëm. Për më tepër, për shkak se ka shumë borxh privat e publik në sistem, rritja e normave të interesit mund të shkaktojë rënie të mprehtë të mëtejshme në tregjet e obligacioneve, aksioneve dhe kredive, duke u dhënë bankave qendrore edhe një arsye tjetër për t’u kthyer prapa.

E thënë thjesht, përpjekja për ta luftuar inflacionin mund t’i rrëzojë lehtësisht ekonominë, tregjet ose të dyja bashkë. Tashmë, masa modeste e shtrëngimit të bankave qendrore i ka tronditur tregjet financiare, me indekset kryesore të kapitalit pranë territorit të mbartur nga rendimentet e obligacioneve që janë rritur më shumë dhe me diferencat e kredisë që janë zgjeruar. Megjithatë, nëse bankat qendrore zhduken tani, rezultati do t’i ngjajë viteve 1970 stagflacioniste, kur recesioni u shoqërua me inflacion të lartë dhe pritje të ankoruara inflacioniste.

Cili skenar është më i mundshëm? Gjithçka varet nga kombinimi i faktorëve të pasigurt, duke përfshirë qëndrueshmërinë e spirales paga-çmim; niveli në të cilin normat e politikës duhet të rriten për ta frenuar inflacionin; dhe gatishmërinë e bankave qendrore për të shkaktuar dhimbje afatshkurtër për të arritur objektivat e tyre të inflacionit. Për më tepër, mbetet për t’u parë se çfarë rrjedhe do të marrë lufta në Ukrainë dhe çfarë efekti do të ketë në çmimet e mallrave. E njëjta gjë vlen edhe për politikën zero të Kinës për COVID-19, me efektin e saj në zinxhirët e furnizimit dhe për korrigjimin aktual në tregjet financiare.

Dëshmitë historike tregojnë se një ulje e butë është shumë e pamundur. Kjo lë ose ulje të vështirë dhe kthim në inflacion më të ulët, ose një skenar stagflacioni. Sido që të jetë, një recesion në dy vjetët e ardhshëm ka të ngjarë të ndodhë.

(Autori, profesor Emeritus i Ekonomisë në Shkollën e Biznesit Stern të Universitetit të New Yorkut, është krye-ekonomist në ekipin e “Atlas Capital”. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)