Lufta e Rusisë dhe ekonomia globale

Sanksionet e ardhshme kundër Rusisë – sado të mëdha apo të kufizuara të rezultojnë të jenë, dhe sado të nevojshme të jenë për parandalimin e ardhshëm – në mënyrë të pashmangshme do ta dëmtojnë jo vetëm Rusinë, por edhe SHBA-në, Perëndimin dhe tregjet në zhvillim

Tani që presidenti rus, Vladimir Putin, ka nisur pushtimin e plotë të Ukrainës, ne duhet të marrim parasysh pasojat ekonomike dhe financiare të këtij zhvillimi të madh historik. Lufta e Ukrainës nuk është vetëm një tjetër konflikt i vogël, globalisht i parëndësishëm i llojit të parë në dekadat e fundit. Ky është përshkallëzim i madh i Luftës së Dytë të Ftohtë, në të cilën katër fuqi revizioniste – Kina, Rusia, Irani dhe Koreja e Veriut – po sfidojnë gjithnjë e më shumë dominimin e gjatë global të Shteteve të Bashkuara dhe rendit ndërkombëtar të udhëhequr nga perëndimi që ajo krijoi pas Luftës së Dytë Botërore.

Rreziku tani është se tregjet dhe analistët politikë do të nënvlerësojnë implikimet e këtij ndryshimi të regjimit global. Me mbylljen e tregut më 24 shkurt - ditën e pushtimit - tregjet e aksioneve të SHBA-së ishin rritur me shpresën se lufta do të ngadalësonte rritjen e normave nga Rezerva Federale e SHBA-së. Megjithatë, për sa i përket ekonomisë më të gjerë, recesioni stagflacionist global tani ka shumë gjasa të bëhet. Analistët po pyesin veten nëse Fed dhe bankat e tjera të mëdha qendrore mund të arrijnë një ulje të butë nga kjo krizë dhe pasojat e saj. Mos llogarisni në të. Lufta në Ukrainë do të shkaktojë një goditje masive negative të ofertës për ekonominë globale, duke ulur rritjen dhe duke rritur më tej inflacionin në një kohë kur pritjet për inflacionin po bëhen tashmë vështirë të menaxhuara.

Ndikimi afatshkurtër i luftës në tregun financiar tashmë është i parashikueshëm. Përballë një goditjeje stagflacioniste masive të largimit të rrezikut, aksionet globale mund të lëvizin nga diapazoni aktual i korrigjimit (-10%) në territorin e tregut të rezistencës (-20% ose më shumë). Yield-et e sigurta të obligacioneve të qeverisë do të bien për njëfarë kohe dhe më pas do të rriten pasi inflacioni të jetë i parregulluar. Çmimet e naftës dhe gazit natyror do të rriten më tej – në shumë mbi 100 dollarë për fuçi – ashtu si edhe çmimet e shumë mallrave të tjera pasi Rusia dhe Ukraina janë eksportuesit kryesorë të lëndëve të para dhe ushqimit. Monedhat e sigurta, si franga zvicerane, do të forcohen dhe çmimet e arit do të rriten më tej.

Pasojat ekonomike dhe financiare nga lufta, dhe tronditja stagflacioniste si pasojë, do të jenë sigurisht më të mëdhatë në Rusi dhe Ukrainë, të ndjekur nga Bashkimi Evropian, për shkak të varësisë së madhe nga gazi rus. Por, edhe SHBA-ja do të vuajë. Për shkak se tregjet botërore të energjisë janë shumë të integruara, një rritje e çmimeve globale të naftës – e përfaqësuar nga standardi Brent – ​​do të ndikojë fuqishëm në çmimet e naftës së papërpunuar në SHBA (West Texas Intermediate). Po, SHBA-ja është tani një eksportues i vogël neto i energjisë; megjithatë, makro-shpërndarja e goditjes do të jetë negative. Teksa një grup i vogël firmash energjetike do të korrin fitime më të larta, familjet dhe bizneset do të përjetojnë një goditje masive çmimesh, duke i çuar ato në uljen e shpenzimeve.

Duke pasur parasysh këto dinamika, edhe një ekonomi ndryshe e fortë e SHBA-së do të pësojë një ngadalësim të mprehtë, duke u anuar drejt një recesioni stagflacionist të rritjes. Kushtet më të shtrënguara financiare dhe efektet që rezultojnë në besimin e biznesit, konsumatorëve dhe investitorëve do të përkeqësojnë pasojat negative makro të pushtimit të Rusisë, si në SHBA ashtu edhe në nivel global.

Po kështu, sanksionet e ardhshme kundër Rusisë – sado të mëdha apo të kufizuara të rezultojnë të jenë, dhe sado të nevojshme të jenë për parandalimin e ardhshëm – në mënyrë të pashmangshme do të dëmtojnë jo vetëm Rusinë, por edhe SHBA-në, Perëndimin dhe tregjet në zhvillim. Për më tepër, nuk mund të përjashtohet mundësia që Rusia t'i përgjigjet sanksioneve të reja perëndimore me kundërmasën e saj: domethënë, reduktimin e mprehtë të prodhimit të naftës në mënyrë që të rrisë çmimet globale të naftës edhe më shumë. Një lëvizje e tillë do të sillte një përfitim neto për Rusinë për sa kohë që rritja shtesë e çmimeve të naftës është më e madhe se humbja e eksporteve të naftës. Putini e di se mund të shkaktojë dëme asimetrike në ekonomitë dhe tregjet perëndimore, sepse ka shpenzuar pjesën më të madhe të dekadës së fundit duke ndërtuar një arkë lufte dhe duke krijuar një mburojë financiare kundër sanksioneve shtesë ekonomike.

Një tronditje e thellë stagflacioniste është skenar makthi për bankat qendrore, të cilat do të jenë të mallkuara nëse reagojnë dhe të mallkuara nëse nuk do të veprojnë. Në një mjedis të rritjes së inflacionit ku bankat qendrore janë tashmë prapa kurbës, shtrëngimi më i ngadalshëm i politikave mund të përshpejtojë ankorimin e pritjeve inflacioniste, duke përkeqësuar më tej stagflacionin. Por nëse bankat qendrore mbeten të ashpra (ose bëhen më të ashpra), recesioni i afërt do të bëhet më i rëndë.

Megjithëse bankat qendrore duhet të përballen me kthimin e inflacionit në mënyrë agresive, ato me shumë mundësi do të përpiqen ta pengojnë atë, siç bënë në vitet 1970. Ata do të argumentojnë se problemi është i përkohshëm dhe se politika monetare nuk mund të ndikojë ose të zhbëjë një goditje ekzogjene negative të ofertës. Kur të vijë momenti i së vërtetës, ata ndoshta do të pulsojnë, duke zgjedhur shtrëngimin më të ngadaltë monetar për të shmangur shkaktimin e një recesioni edhe më të rëndë. Kjo do të zbusë më tej pritjet për inflacionin.

Ndërkohë politikanët do të përpiqen të zbusin goditjen negative të ofertës. Në SHBA, politikëbërësit do të përpiqen të zbusin rritjen e çmimeve të benzinës duke tërhequr Rezervat Strategjike të Naftës dhe duke nxitur Arabinë Saudite të rrisë prodhimin e naftës. Por këto masa do të kenë vetëm një efekt të kufizuar, sepse frika e përhapur e rritjes së mëtejshme të çmimeve do të rezultojë në grumbullimin e energjisë globale.

As liderët perëndimorë nuk mund të mbështeten në politikën fiskale për të kundërshtuar efektet frenuese të rritjes së goditjes stagflacioniste. Së pari, SHBA-së dhe shumë ekonomive të tjera të përparuara po mbarojnë municionet fiskale, pasi kanë tërhequr të gjitha ndalesat në përgjigje të pandemisë COVID-19. Për më tepër, një stimul fiskal (kërkesë) është përgjigja e gabuar e politikës ndaj një goditjeje stagflacioniste të ofertës. Megjithëse mund të zvogëlojë ndikimin negativ të goditjes në rritje, ai do të shtojë presionin inflacionist. Dhe nëse liderët mbështeten si në politikën monetare ashtu edhe në atë fiskale për t'iu përgjigjur goditjes, pasojat stagflacioniste do të bëhen edhe më të rënda, për shkak të efektit të rritur në pritjet inflacioniste.

Është joshëse të mendosh se konflikti Rusi-Ukrainë do të ketë vetëm një ndikim të vogël dhe të përkohshëm ekonomik dhe financiar. Në fund të fundit, Rusia përfaqëson vetëm 3% të ekonomisë globale (dhe Ukraina shumë më pak). Por shtetet arabe që vendosën një embargo nafte në 1973 dhe Irani revolucionar në 1979, përfaqësonin një pjesë edhe më të vogël të PBB-së globale sesa Rusia sot.

Lufta e Putinit do t'i japë një goditje masive besimit global në një kohë kur rimëkëmbja e brishtë po hynte tashmë në një periudhë pasigurie dhe presionesh inflacioniste në rritje. Efektet goditëse nga kriza e Ukrainës nuk do të jenë asgjë tjetër veçse kalimtare.

(Nouriel Roubini, profesor emeritus i Ekonomisë në “Stern School of Business” të Universitetit të Nju-Jorkut, është krye-ekonomist në “Atlas Capital Team”, firmë e menaxhimit të aseteve dhe fintech e specializuar në mbrojtjen kundër inflacionit dhe rreziqeve të tjera ekonomike. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).