Le të digjen bankat

Sistemi bankar që ne e marrim si të mirëqenë është i parregullt. Ky është lajmi i keq. Por ne nuk kemi më nevojë të mbështetemi në asnjë rrjet bankash private, qiramarrëse, destabilizuese shoqërore, të paktën jo siç kemi bërë deri tani. Ka ardhur koha për të hedhur në erë një sistem bankar të pakthyeshëm, i cili ofron pasuri për pronarët dhe aksionarët e pronave në kurriz të shumicës

Kriza bankare këtë herë është e ndryshme. Në fakt, është më keq sesa në vitet 2007-08. Në atë kohë ne mund ta fajësonim kolapsin sekuencial të bankave në mashtrim me shumicë, hua të përhapur grabitqare, përplasje midis agjencive të vlerësimeve dhe derivatet e të dyshuarve të bankave me hije të gjitha të aktivizuara nga çmontimi i atëhershëm i regjimit rregullator nga politikanët e nxitur nga Wall Street, si sekretari i Thesarit amerikan, Robert Rubin. Dështimet e sotme bankare nuk mund të fajësohen për asnjë prej kësaj.

Po, Silicon Valley Bank kishte qenë mjaft i marrë për të marrë përsipër një rrezik ekstrem të interesit, ndërsa shërbente depozitues kryesisht të pasiguruar. Po, Credit Suisse kishte një histori me kriminelët, mashtruesit dhe politikanët e korruptuar. Por, ndryshe nga viti 2008, askush nuk heshti, bankat u pajtuan pak a shumë me rregulloret pas vitit 2008, dhe pasuritë e tyre ishin relativisht të forta. Për më tepër, asnjë prej rregullatorëve në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë nuk mund të pretendojë me besueshmëri - siç bënë në vitin 2008.

Në fakt, rregullatorët dhe bankat qendrore dinin gjithçka. Ata gëzuan qasje të plotë në modelet e biznesit të bankave. Ata mund të shohin gjallërisht se këto modele nuk do të mbijetojnë në kombinimin e rritjeve të konsiderueshme të normave të interesit afatgjatë dhe një tërheqje të papritur të depozitave. Edhe kështu ata nuk bënë asgjë.

A nuk arritën zyrtarët të parashikojnë fluturime të ngjashme me panikun e dyfishtë nga depozituesit e madh, dhe kështu të pasiguruar? Mbase, por arsyeja e vërtetë që bankat qendrore nuk bënë asgjë kur u përballën nga modelet e brishta të biznesit të bankave është edhe më shqetësuese: ishte përgjigjja e bankave qendrore ndaj përplasjes financiare të vitit 2008 që kishte lindur ato modele të biznesit - dhe politikëbërësit e dinin atë.

Politika pas vitit 2008 e shtrëngimit të ashpër për shumicën dhe socializimin e shtetit për bankierët, i praktikuar njëkohësisht në Evropë dhe SHBA, pati dy efekte që formuan kapitalizmin e financuar gjatë 14 vjetëve të fundit. Së pari, ajo helmoi paratë e Perëndimit. Më saktësisht, siguroi që nuk ka më një normë të vetme nominale të interesit të aftë për të rivendosur bilancin midis kërkesës së parave dhe ofertës së parave, ndërsa gjithashtu të shmanget një valë e dështimeve bankare. Së dyti, për shkak se ishte njohuri e zakonshme që asnjë normë e vetme e interesit nuk mund të arrinte si stabilitetin e çmimeve ashtu edhe stabilitetin financiar, bankierët perëndimorë supozuan se, nëse dhe kur inflacioni ngriti kokën përsëri, bankat qendrore do të rrisin normat e interesit ndërsa i dorëzuan ato. Ata kishin të drejtë: kjo është pikërisht ajo që ne po dëshmojmë tani.

Përballë zgjedhjes së ashpër midis frenimit të inflacionit dhe shpëtimit të bankave, komentuesit e nderuar u bëjnë thirrje bankave qendrore që të bëjnë të dyja: të vazhdojnë rritjen e normave të interesit duke vazhduar me politikën e socializmit për bankierët e pas vitit 2008, e cila, duke qenë të tjera të barabarta, është mënyra e vetme për të ndaluar bankat të bien si domino. Vetëm kjo strategji – shtrëngimi i lakut monetar në qafën e shoqërisë, ndërkohë që shpërndahen paketat e shpëtimit për sistemin bankar – mund t'u shërbejë njëkohësisht interesave të kreditorëve dhe bankave. Është gjithashtu një mënyrë e sigurt për të dënuar shumicën e njerëzve në vuajtje të panevojshme (nga çmimet e larta që mund të shmangen dhe papunësia e parandalueshme).

Që të mos harrojmë, ne e kemi ditur gjithmonë se bankat janë krijuar për të mos qenë të sigurta dhe se, së bashku, ato përbëjnë një sistem kushtetues të paaftë për t'iu përmbajtur rregullave të një tregu që funksionon mirë. Problemi është se, deri më tani, ne nuk kishim alternativë: bankat ishin mjeti i vetëm për të kanalizuar paratë tek njerëzit (nëpërmjet sporteleve, degëve, ATM-ve, e kështu me radhë). Kjo e ktheu shoqërinë në një peng të një rrjeti bankash private që monopolizonin pagesat, kursimet dhe kredinë. Megjithatë, sot teknologjia na ka pajisur me një alternativë të shkëlqyer.

Imagjinoni që banka qendrore t’u ofrojë të gjithëve një portofol digjital falas - në mënyrë efektive një llogari bankare falas me interes të barabartë me normën e bankës qendrore njëditore. Duke pasur parasysh se sistemi aktual bankar funksionon si një kartel antisocial, banka qendrore mund të përdorë gjithashtu teknologjinë e bazuar në cloudin kompjuterik për të ofruar transaksione digjitale falas dhe ruajtje kursimesh për të gjithë, me të ardhurat e saj neto që paguajnë për të mirat publike thelbësore. Të çliruar nga detyrimi për të mbajtur paratë e tyre në një bankë private dhe për të kryer transaksione duke përdorur sistemin e saj, njerëzit do të jenë të lirë të zgjedhin nëse dhe kur do të përdorin institucionet private financiare që ofrojnë ndërmjetësim rreziku midis kursimtarëve dhe huamarrësve. Edhe në raste të tilla, paratë e tyre do të vazhdojnë të qëndrojnë të sigurta në librin e bankës qendrore.

Vëllazëria e kriptove do të më akuzojë se po bëj shtytje për një bankë qendrore të Big Brotherit, që sheh dhe kontrollon çdo transaksion që bëjmë. Duke lënë mënjanë hipokrizinë e tyre – ky është i njëjti ekip që kërkoi një ndihmë të menjëhershme nga banka qendrore për bankierët e tyre të Silicon Valley – vlen të përmendet se Thesari dhe autoritetet e tjera shtetërore tashmë kanë qasje në çdo transaksion tonin. Privatësia mund të mbrohet më mirë nëse transaksionet do të përqendroheshin në librin kryesor të bankës qendrore nën mbikëqyrjen e diçkaje si një “juri e mbikëqyrjes monetare” e përbërë nga qytetarë dhe ekspertë të zgjedhur rastësisht nga një gamë e gjerë profesionesh.

Sistemi bankar që ne e marrim si të mirëqenë është i parregullt. Ky është lajmi i keq. Por ne nuk kemi më nevojë të mbështetemi në asnjë rrjet bankash private, qiramarrëse, destabilizuese shoqërore, të paktën jo siç kemi bërë deri tani. Ka ardhur koha për të hedhur në erë një sistem bankar të pakthyeshëm, i cili ofron pasuri për pronarët dhe aksionarët e pronave në kurriz të shumicës.

Minatorët e qymyrit kanë kuptuar mënyrën e vështirë se shoqëria nuk u detyrohet atyre për subvencion të përhershëm për të dëmtuar planetin. Është koha që bankierët të mësojnë një mësim të ngjashëm.

(Autori, ish-ministër i Financave i Greqisë, është lider i partisë MeRA25 dhe profesor i ekonomisë në Universitetin e Athinës. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)