Kërcënimi ekonomik i supremacisë së padisiplinuar gjeopolitike

Për një kohë të gjatë ekonomistët dhe politikëbërësit ekonomikë supozuan se mund të injoronin realitetet gjeopolitike. Ata u dogjën dhe mund të fajësojnë veten e tyre për mungesën e realizmit. Ata duhet gjithashtu të flasin dhe të ngrihen për atë që besojnë, sepse dinë diçka që homologët e tyre të politikës së jashtme shpesh e anashkalojnë: se një botë e ndërhyrjeve të padisiplinuara gjeopolitike në marrëdhëniet ekonomike ndërkombëtare do të rrezikonte zhvillimin dhe vendet e punës

Në javët e fundit nuk ka pasur mungesë të fjalimeve nga udhëheqës të shquar që diskutojnë marrëdhëniet e vendeve të tyre me Kinën dhe pasojat e mundshme ekonomike të fragmentimit gjeopolitik. Ky është një diskutim i mirëpritur, edhe nëse është shumë i vonuar. Por ai duhet të trajtojë një pyetje themelore: a mund të bashkëjetojnë rivaliteti dhe integrimi ekonomik dhe, nëse po, nën cilat kushte? Përgjigjja do të përcaktojë fatin e ekonomisë globale.

Në shkurt të vitit 2020, Jennifer Harris dhe Jake Sullivan botuan një artikull që theksonte nevojën për një ndryshim të të menduarit ekonomik. Kur ishte fjala për menaxhimin e globalizimit, vunë në dukje ata, profesionistët e politikës së jashtme i janë drejtuar kryesisht "komunitetit të vogël të ekspertëve që drejtojnë çështjet ekonomike ndërkombëtare". Ata u kërkuan specialistëve të sigurisë kombëtare të bëjnë hapa para, rekomanduan një qëndrim proaktiv ndaj investimeve publike dhe mbrojtën një qasje më të kujdesshme ndaj hapjes së tregtisë.

Gjeopolitika dhe ekonomia ndërkombëtare kanë funksionuar prej kohësh nën dy paradigma të dallueshme. Ekspertët e politikës së jashtme shpesh e shohin politikën globale si një lojë me shumën zero, në të cilën fitimi i një vendi është humbja e një tjetri. Në të kundërt, ekonomistët priren të fokusohen në potencialin për përfitime reciproke nga bashkëpunimi shumëpalësh dhe integrimi i udhëhequr nga tregu. Këto paradigma kontradiktore u “martuan” me njëra-tjetrën nga besimi i përbashkët se tregtia dhe hapja ishin në interesin më të mirë të Shteteve të Bashkuara. Statusi hegjemonist i Amerikës kishte të metat e veta, por përfitimet peshonin më shumë se kostot.

Dyshimet filluan të shfaqeshin edhe para se Donald Trumpi të zgjidhej president i SHBA-së. Por politika e hapur konfrontuese tregtare e Trumpit shkaktoi një ndryshim më domethënës dhe më të qëndrueshëm në perspektivë sesa ishte parashikuar fillimisht.

Në vitin 2021, Sullivan u emërua në Shtëpinë e Bardhë të presidentit amerikan, Joe Biden, si këshilltar për sigurinë kombëtare. Harris iu bashkua atij si drejtoreshë e lartë për ekonominë ndërkombëtare (një pozicion që ajo la në fillim të këtij viti). Ata shpejt filluan të zhvillojnë një agjendë ekonomike-politike me orientim gjeopolitik.

Pas më shumë se dy vitesh, pasojat janë të dukshme. Administrata e Bidenit ka mbajtur kryesisht tarifat tregtare të Trumpit dhe e ka bërë rikthimin dhe "mbrojtjen e miqve" një çështje të sigurisë kombëtare. Kjo ringjalli politikën industriale me miratimin e Aktit të CHIPS-së dhe Shkencës dhe Aktit të Reduktimit të Inflacionit, që e cilësoi Kinën si kërcënim të sigurisë kombëtare dhe rival ekonomik, dhe forcoi kufizimet mbi eksportet dhe investimet e huaja.

Evropa, ku politika tregtare shërbeu për një kohë të gjatë si zëvendësuese e politikës së jashtme, fillimisht nuk ishte entuziaste. Por pushtimi rus i Ukrainës ishte një çast vendimtar. Ajo i nxiti politikëbërësit evropianë të kapërcejnë hezitimin e tyre për të ripohuar përparësinë e gjeopolitikës mbi marrëdhëniet ekonomike. Ndërsa negociatat me Kinën për një Marrëveshje të re Gjithëpërfshirëse për Investimet (CAI) përfunduan në fund të vitit 2020, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, u kërkoi kohët e fundit qeverive evropiane që të "rivlerësojnë CAI-n në dritën e strategjisë sonë më të gjerë të Kinës". Komisioni zbuloi kohët e fundit dy projektligje të reja që synojnë nxitjen e prodhimit evropian: Aktin e Industrisë Zero Neto dhe Aktin e Lëndëve të Para Kritike.

Mes kësaj stuhie aktiviteti, kostot e mundshme ekonomike të vendosjes së qëllimeve gjeopolitike në plan të parë shpesh anashkalohen. Fakti që shpërfillja e qëndrueshmërisë së zinxhirit të furnizimit dhe injorimi i karakterit gjithnjë e më agresiv të politikave industriale dhe tregtare kineze ishte një gabim i kushtueshëm, nuk justifikon të harrohet se ndërvarësia ekonomike nxit prosperitetin. Siç ka vënë në dukje Adam Posen i Institutit Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, politikat e administratës së Bidenit "Blej Produkte Amerikane" mund të dëmtojnë ekonominë amerikane dhe të çojnë në reduktime të vendeve të punës.

Ndërsa është e vështirë të përcaktohen sasitë e kostove afatgjata të deglobalizimit, Fondi Monetar Ndërkombëtar vlerëson se ai do të kishte një efekt negativ në investimet e huaja direkte dhe stabilitetin financiar. Në një fjalim të fundit, presidentja e Bankës Qendrore Evropiane, Christine Lagarde, paralajmëroi se fragmentimi ekonomik mund të rezultojë në më pak tregti, prodhim më të ulët dhe inflacion më të lartë. Ajo theksoi se bankat qendrore do të vepronin me shpejtësi për të shmangur përsëritjen e gabimeve të politikave të viteve 1970. Mesazhi i Lagarde për politikanët ishte i qartë: Mos u përpiqni të kaloni kostot e politikave mbrojtëse në BQE.

Tri ditë më vonë, sekretarja e Thesarit e SHBA-së, Janet Yellen, lëshoi një paralajmërim të ngjashëm. Ndërsa ajo mbajti një qëndrim të ashpër ndaj Kinës dhe shmangi çdo kritikë të nënkuptuar ndaj politikave të administratës, ajo paralajmëroi se një shkëputje e plotë ekonomike do të kishte pasoja katastrofike si për ekonominë kineze ashtu edhe për atë amerikane. Bota "është mjaft e madhe" për të dy vendet, tha ajo, duke vënë në dukje qartë se kjo ishte edhe pikëpamja e Bidenit.

Më në fund, në një fjalim të fundit, Sullivan shpalosi pikëpamjet e administratës mbi politikën ekonomike ndërkombëtare. Synimi i tij ishte dukshëm të qetësonte gjërat, por edhe të zyrtarizonte një doktrinë dhe të kërkonte një konsensus të ri se si të integrohej politika e brendshme ekonomike dhe ajo e jashtme. Ai hodhi poshtë shkëputjen dhe mbrojti në vend të kësaj mosrrezikimin e marrëdhënieve ekonomike me Kinën, një shprehje e huazuar nga Von der Leyen. Dhe ai theksoi se mbështetja e miqve ishte një koncept mjaft i gjerë për të përfshirë shumë më tepër vende sesa vetëm Perëndimin.

Për një kohë të gjatë ekonomistët dhe politikëbërësit ekonomikë supozuan se mund të injoronin realitetet gjeopolitike. Ata u dogjën dhe mund të fajësojnë vetëm veten e tyre për mungesën e realizmit. Ka nisur një bisedë e re. Ata duhet të marrin pjesë në të, të dëgjojnë shqetësimet e sigurisë dhe të pranojnë se elasticiteti nuk është vetëm një gjethe fiku për mbrojtje. Por ata duhet gjithashtu të flasin dhe të ngrihen për atë që besojnë, sepse dinë diçka që homologët e tyre të politikës së jashtme shpesh e anashkalojnë: se një botë e ndërhyrjeve të padisiplinuara gjeopolitike në marrëdhëniet ekonomike ndërkombëtare do të rrezikonte zhvillimin dhe vendet e punës.

(Autori, bashkëpunëtor i lartë në institutin e mendimit “Bruegel” me bazë në Bruksel dhe anëtar i lartë jorezident në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, kryeson Tommaso Padoa-Schioppan në Institutin Universitar Evropian. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)