Bankat dhe hapi i gjelbër përpara

Ndryshimi i stimujve të investimeve të bankave në këtë mënyrë do të kishte efekte të menjëhershme dhe të shpejta në strategjitë dhe portofolet e tyre. Në marrjen e këtyre hapave të thjeshtë, por të rëndësishëm, politikëbërësit do të përafronin rregulloret e kapitalit me konsensusin ndërkombëtar në rritje të klimës midis bankave qendrore, shumë prej të cilave tani pranojnë se mandatet e tyre përmbajnë një kërkesë të nënkuptuar për të vepruar ndaj ndryshimeve klimatike, në mënyrë që të ndihmojnë në sigurimin e stabilitetit financiar

Shumë prej nesh kishin shpresuar, ndoshta në mënyrë naive, që liderët globalë të mbledhur në Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgow, gjatë vjeshtës së kaluar, do të përshpejtonin ndjeshëm përpjekjet ndërkombëtare dhe kombëtare për të ulur emetimet e gazrave serrë. Mirëpo nuk ishte e shkruar kështu. Qeveritë bënë disa përparime në emetimet e metanit, në shpyllëzimin dhe kalimin tek automjetet elektrike. Mirëpo veprimet e tjera të nevojshme – mbi të gjitha, premtime dhe plane shumë më ambicioze kombëtare – u shtynë për një vit tjetër.

Bota nuk mund të përballojë të humbasë më kohë. Sipas tendencave aktuale, ne kemi dhjetë vjet përpara se të shterojmë buxhetin tonë global të karbonit, të arrijmë pikat e ndërlidhura pa kthim dhe të rrëzojmë kufirin 1.5º celsius për ngrohjen globale që qeveritë dhe shkencëtarët paralajmërojnë se është thelbësor nëse fëmijët dhe nipat tanë duan të kenë një të ardhme më të mirë.

Pra, çfarë duhet bërë? Si prioritet kryesor, rregullatorët dhe bankat qendrore duhet t'ua ngarkojnë bankave çmimin real për portofolet e tyre ndotëse të karburanteve fosile, duke zhvendosur kështu përgjithmonë stimujt në favor të financimit të transicionit të gjelbër.

Siç e ka bërë shumë të qartë Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë, shfrytëzimi dhe zhvillimi i fushave të reja të naftës dhe gazit duhet të ndalet. IEA-ja paralajmëron gjithashtu se bota nuk mund të ndërtojë asnjë termocentral të ri me qymyr, nëse dëshiron të arrijë emetimet neto zero deri në vitin 2050 dhe kështu të kufizojë rritjen e temperaturës globale në një nivel të sigurt.

Shtrëngimi i kërkesave për kapital në lidhje me financimin e projekteve të lëndëve djegëse fosile mund të na ndihmojë të arrijmë këtë qëllim. Në mënyrë të veçantë, bankave duhet t'u kërkohet të paguajnë një tarifë kapitali “një për një” për çdo huadhënie të re të karburanteve fosile - siç është propozuar së fundmi nga një koalicion ndërkombëtar investitorësh, akademikësh dhe grupesh të shoqërisë civile. Përveç kësaj, rregullatorët duhet të vendosin një tarifë kapitali për kreditë ekzistuese të karburanteve fosile. Kjo taksë do të varet nga natyra e aktivitetit që financohet dhe do të rritet me kalimin e kohës.

Ndryshimi i stimujve të investimeve të bankave në këtë mënyrë do të kishte efekte të menjëhershme dhe të shpejta në strategjitë dhe portofolet e tyre. Në marrjen e këtyre hapave të thjeshtë, por të rëndësishëm, politikëbërësit do të përafronin rregulloret e kapitalit me konsensusin ndërkombëtar në rritje të klimës midis bankave qendrore, shumë prej të cilave tani pranojnë se mandatet e tyre përmbajnë një kërkesë të nënkuptuar për të vepruar ndaj ndryshimeve klimatike në mënyrë që të ndihmojnë në sigurimin e stabilitetit financiar.

Komiteti i Bazelit për Mbikëqyrjen Bankare po shqyrton aktualisht se si rregullimi duhet të trajtojë rreziqet e ndryshimeve klimatike. Këta teknokratë duhet të marrin iniciativën dhe t'i bëjnë ndotësit e klimës të paguajnë, duke nënvizuar kështu domosdoshmërinë absolute të ndalimit të huadhënies së re të karburanteve fosile.

Kur lobistët e bankave pretendojnë se një hap i tillë do të ishte shumë i kushtueshëm, përgjigjja e duhur është: “Krahasuar me çfarë?”. Risiguruesi Swiss Re, i cili ka disa nga modeluesit më të mirë të klimës në botë, vlerëson se një e pesta e të gjitha vendeve përballen me kolapsin e mundshëm të ekosistemit për shkak të humbjes së biodiversitetit dhe parashikon se dështimi për të vepruar ndaj ndryshimeve klimatike mund të kushtojë deri në 18% të PBB-së globale deri në vitin 2050. Ekonomia evropiane mund të tkurret me 10.5%. Kjo kosto – realiteti shumëtrilionë dollarësh i mosveprimit dhe vonesës – është shumë i madh për t’u përballuar.

Në krahasim, problemet e aseteve të bllokuara dhe kredive me probleme që do të shfaqen pasi investitorët shmangin gjithnjë e më shumë karburantet fosile janë shumë më të lehta për t'u menaxhuar. Shumica e bankave do të jenë në gjendje t’i thithin këto humbje dhe të riorientojnë librat e tyre të kredisë për të shpejtuar transicionin e gjelbër. Nëse disa nuk mund ta bëjnë ndryshimin sepse janë “të gjithë për” për lëndët djegëse fosile, rregullatorët kombëtarë mund të kenë nevojë të krijojnë “banka të këqija” për të hequr asetet fjalë për fjalë toksike nga librat e tyre dhe për t'i ristrukturuar ato. Ata kanë ndërhyrë në mënyra të ngjashme më parë dhe mund ta bëjnë sërish.

Bankat në mbarë botën mund dhe duhet të përforcojnë dhe përshpejtojnë transicionin e gjelbër. Vetëm qeveritë nuk kanë burime për të paguar për kalimin në zero neto. Mirëpo qeveritë dhe rregullatorët bankarë, duke vepruar së bashku, mund të ndryshojnë strukturat nxitëse në sektorin financiar. Kjo do të ndihmonte për të ridrejtuar një fluks të madh fondesh drejt projekteve të nevojshme për të siguruar furnizime të mjaftueshme me energji për të zëvendësuar lëndët djegëse fosile. Këto projekte të reja do të nxisin produktivitetin, do të nxisin rritjen, do të nxjerrin ekonomitë nga stagnimi laik dhe do të fillojnë një transformim industrial prej dekadash në atë që unë e quaj “Globalizimi i Gjelbër 2.0”.

Globalizimi i gjelbër mund të sjellë një të ardhme më të qëndrueshme, më elastike, të barabartë dhe të jetueshme, jo vetëm për njerëzit, por për të gjitha speciet në planet. Ne e dimë se çfarë kërkohet. Rregullatorët e bankave duhet të jenë të guximshëm dhe t’i ndihmojnë bankat dhe ekonomitë të bëjnë hapin e gjelbër përpara se të jetë tepër vonë.

(Stuart P.M. Mackintosh është drejtor ekzekutiv i Grupit të Tridhjetëve dhe autor i “Climate Crisis Economics” (Routledge, 2022). Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)