A e ka diskredituar Altruizmin Efektiv debakli i FTX-së?

Në të kundërt, mashtrimi në të cilin pretendohet se është përfshirë Bankman-Fried ishte i panevojshëm dhe i pajustifikuar. Shembujt e shumtë të financuesve të suksesshëm që janë rrënuar nga praktikat joetike dhe të paligjshme të biznesit duhet të kenë qenë një paralajmërim i mjaftueshëm. Kanti e kishte gabim kur pohoi se të thuash të vërtetën është një kërkesë absolute, por altruistët dhe utilitaristët e mençur efektivë e dinë se ndershmëria është politika më e mirë dhe pandershmëria është në thelb e rrezikshme. Në rastin e Bankman-Fried, rreziku nuk ishte vetëm për pasurinë, reputacionin e tij dhe ndoshta lirinë e tij

Në vazhdën e kolapsit të shkëmbimit të kriptomonedhave FTX, dhe mes raporteve se themeluesi i FTX-së, Sam Bankman-Fried, devijoi miliarda dollarë fondet e klientëve, disa vëzhgues e kanë lidhur keqpërdorimin e supozuar financiar me idetë e mbajtura gjerësisht nga “Lëvizja e altruizmit efektiv”, për të cilën Bankman-Fried thotë se e frymëzoi atë. Më konkretisht, ata tregojnë për pikëpamjen etike se qëllimi justifikon mjetet.Altruizmi efektiv thotë se një nga  synimet tona duhet të jetë të bëjmë sa më shumë të mira që mundemi. Në ndjekjen e këtij qëllimi, besojnë altruistët efektivë, ne duhet të përdorim arsyen dhe provat për të na udhëhequr. Ne duhet të mbështetemi në kërkime për të gjetur se cilat organizata bamirëse bëjnë më të mirën, për çdo dollar të marrë.

Në përputhje me këto ide, themelova “The Life You Can Save”, organizatë bamirëse që inkurajon dhënien dhe kuron një listë të bamirësive më efektive që ndihmojnë njerëzit në varfëri ekstreme. Një uebfaqe tjetër efektive e altruizmit, ofron udhëzime për zgjedhjen e një karriere që do t'i mundësojë dikujt të bëjë mirë. Përfshirë midis një sërë opsionesh është "të fitosh për të dhënë" - të kërkosh të fitosh mirë, jo për të jetuar bujarisht, por për të qenë në gjendje të dhurosh më shumë për bamirësi efektive.

Shumë njerëz kërkojnë të fitojnë për të dhënë, por, deri në muajin e kaluar, Bankman-Fried dukej se ishte më i suksesshmi. Në tetor 2021, një ballinë e Forbes raportoi se kishte grumbulluar 22.5 miliardë dollarë përpara se të mbushte 30 vjeç, duke shtuar: "Ai thjesht dëshiron që pasuria e tij të mbijetojë aq gjatë sa t'i japë të gjitha". Tragjikisht për klientët, investitorët, punonjësit e FTX-së dhe ata që do të kishin përfituar nga bamirësitë për të cilat ai mund të kishte dhuruar, nuk ndodhi. Fondi Bankman-Fried i krijuar për të dhuruar për kauza efektive altruiste kishte shpërndarë, deri në qershor, grante prej 132 milionë dollarësh, më pak se 1% e pasurisë që ai besohej se kishte në atë kohë. (“The Life You Can Save” nuk ka marrë asnjë para nga Bankman-Fried.)

Gazetari i Voxit, Sigal Samuel ka spekuluar rreth mendimit të Bankman-Fried: “A e arsyetoi ai se qëllimet justifikojnë mjetet – dhe se qëllimet e planit të tij për të dhënë pasurinë e tij do të ishin aq dashamirëse sa rreziku i fshirjes së kursimeve të klientëve të shmangej?" Kolumnisti i New York Times, Ross Douthat, parashtron (megjithëse pa e miratuar) një "lexim thjesht negativ" të mundshëm të këtyre ngjarjeve. Altruizmi efektiv "është i korruptuar në rrënjë nga lidhja e tij me një utilitarizëm që, pavarësisht nga protestat që mund të bëjë, gjithmonë do të përfundojë duke justifikuar mjete të liga për hir të qëllimeve fisnike". Douthat e lidh këtë formë korruptive të utilitarizmit me punën time duke u lidhur me një rishikim armiqësor, tashmë më shumë se 20 vjet, të dy librave të mi.

Problemi me vënien në dukje të qasjes "qëllimi justifikon mjetet" si e meta që rrëzoi Bankman-Friedin është se, edhe për jo-utilitaristët, është e papranueshme të mohohet se ndonjëherë qëllimi justifikon mjetet. Jo-utilitari Immanuel Kant nuk u pajtua, duke shkruar se nëse një vrasës i mundshëm vjen në derën tuaj duke ndjekur dikë që është strehuar në shtëpinë tuaj, ju nuk duhet ta gënjeni. Sot, ne nderojmë ata që patën guximin t'i fshehin hebrenjtë nga nazistët dhe të gënjejnë kur Gestapo erdhi në derën e tyre. Nëse ju duhet të gënjeni për të shpëtuar një jetë të pafajshme, qëllimi justifikon mjetet.

As vetëm kur një jetë e pafajshme është në rrezik që qëllimi mund të justifikojë mjetet. Në një studim të ardhshëm të udhëheqësit dhe edukatorit të afro-amerikanëve të jugut, Booker T. Washington, Desmond Jagmohan nga Universiteti i Kalifornisë, Berkeley zbulon se Washingtoni, themeluesi dhe presidenti i Institutit Tuskegee në Alabama, keqinterpretoi atë që mësoi Instituti për të fituar mbështetje financiare nga donatorët e pasur të bardhë. Për shkak se donatorët nuk besonin se afro-amerikanët mund të përfitonin nga lloji i edukimit të ofruar nga kolegjet për studentët e bardhë, Washingtoni i shtyu ata të besonin se kurrikula e Tuskegee ishte e kufizuar në trajnimin e studentëve për tregti, bujqësi dhe shërbime shtëpiake.

Sekreti i Washingtonit thuajse u zbulua kur një studente afro-amerikane mirënjohëse shkroi për të falënderuar një nga donatorët për bursën që i mundësoi asaj të studionte filozofi, politikë dhe retorikë. Marrësi i zemëruar i letrës me të drejtë mendoi se ishte mashtruar, por Washingtoni pretendoi se e reja e kishte ekzagjeruar shumë atë që i kishin mësuar. Në pozicionin e vështirë në të cilin u gjend, mashtrimi i Washingtonit u justifikua me qëllimin për t'iu siguruar afro-amerikanëve të jugut arsimin që përndryshe do t'u ishte mohuar.

Në të kundërt, mashtrimi në të cilin pretendohet se është përfshirë Bankman-Fried ishte i panevojshëm dhe i pajustifikuar. Shembujt e shumtë të financuesve të suksesshëm që janë rrënuar nga praktikat joetike dhe të paligjshme të biznesit duhet të kenë qenë një paralajmërim i mjaftueshëm. Kanti e kishte gabim kur pohoi se të thuash të vërtetën është një kërkesë absolute, por altruistët dhe utilitaristët e mençur efektivë e dinë se ndershmëria është politika më e mirë dhe pandershmëria është në thelb e rrezikshme. Në rastin e Bankman-Fried, rreziku nuk ishte vetëm për pasurinë, reputacionin e tij dhe ndoshta lirinë e tij. Ishte gjithashtu për kauzat që do të kishin përfituar nga mbështetja e tij dhe për vetë lëvizjen efektive të altruizmit.

(Autori, profesor i bioetikës në Universitetin e Princetonit, është themeluesi i organizatës bamirëse, The Life You Can Save. Librat e tij përfshijnë Practical Ethics, The Life You Can Save, One World Now, dhe Ethics in the Real World. Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)