Blushi: Bashkimi – e vetmja mundësi që Kosova e Shqipëria të mbijetojnë

“Shqipëria po bëhet një vend më i vogël, shumë njerëz po ikin. Kosova është një vend depresiv, i izoluar, i vetmuar. Këtë përshtypje pata kur erdha. E vetmja mundësi që këto dy vende të mbijetojnë dhe të kenë një energji, të fitojnë energji dhe diaspora jonë të rikthehet për të bërë Shqipërinë dhe Kosovën, është bashkimi”, thotë shkrimtari e politikani Ben Blushi. Në një intervistë për KOHËN ai ka folur për rrëfimin e tij nga Ukraina që e sjell edhe në Prishtinë, për letërsinë, gjuhën standarde, kosovocentristët që po e izolojnë Kosovën. Është përgjigjur në pyetjen se ku janë shqiptarët në 110-vjetorin e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë

Në Prishtinë, Ben Blushi ka ardhur për të shpalosur nëpërmjet imazhesh një rrëfim të tijin nga Ukraina. Është një rrëfim në kontrast, rrëfim paqeje. Shkrimtari, autor i një sërë librash, i njohur veçmas për “Të jetosh në ishull” që theu rekorde, ka një arsye që i është rrekur fotografisë, ani se nuk e ka braktisur shkrimin. “Sot jetojmë në botën e imazhit, jo në botën e shkronjës”, thotë Blushi një në intervistë për KOHËN, në të cilën pos për ekspozitën e tij në Muzeun Kombëtar të Kosovës, flet për librin, për gjuhën standarde e për politikën. Pesimizmin e lidh edhe me ikjen prej leximit, por pesimiste i duken edhe Kosova, edhe Shqipëria. Evropa në përgjithësi. E që shqiptarët të mbijetojnë, Blushi thotë se duhet të bashkohen. “Shqipëria po bëhet një vend më i vogël, shumë njerëz po ikin. Kosova është një vend depresiv, i izoluar, i vetmuar. Këtë përshtypje pata kur erdha. E vetmja mundësi që këto dy vende të mbijetojnë dhe të kenë një energji, të fitojnë energji dhe diaspora jonë të rikthehet për të bërë Shqipërinë dhe Kosovën, është bashkimi. Nuk ka ngelur asnjë projekt tjetër”, thotë Blushi.

KOHA: Zoti Blushi, mirë se erdhët në Prishtinë! Është dinamike Prishtina këto ditë. Ka tensione, kam parasysh situatën politike...Si ju duket Juve?

Blushi: Ne të Shqipërisë jemi mësuar me kriza në Shqipëri dhe konflikte politike si andej, si këndej në Kosovë dhe kjo është normale. Shpresoj që të zgjidhet sa më shpejt.

KOHA: Megjithatë, kryefjala e ardhjes suaj – dhe arsyeja përse jemi në Muzeun Kombëtar të Kosovës – është ekspozita juaj fotografike “Ukraina në 10 orë”. Pas Tiranës ekspozita hapet edhe këtu. Përtej asaj që shihet nëpërmjet imazheve, cili është rrëfimi prapa tyre?

Blushi: Kjo ekspozitë ishte e hapur në Tiranë për rreth një muaj dhe unë këmbëngula dhe kisha shumë dëshirë të vija edhe në Prishtinë. Prandaj erdha me mbështetjen e Ambasadës këtu dhe të disa miqve. Pata mundësi të sillja një pjesë të madhe të fotografive. Në Tiranë ekspozita përbëhej nga 70 vepra, ndërsa këtu, për shkak të ambientit, ka pothuajse gjysmën. Por veprat më përfaqësuese janë këtu. Ato përpiqen ta tregojnë Ukrainën që pashë unë, në mes të konfliktit me Rusinë. Unë kam qenë në Ukrainë në qershor të këtij viti. Pra, rreth pesë muaj më parë kur konflikti ishte shumë më i kombëtarizuar apo medializuar sesa që është sot. Kjo ekspozitë mundohet të tregojë anët e luftës, zonat e bombarduara nga ushtria ruse dhe vendet ku u vranë shumë njerëz fatkeqësisht, në qytetet Borodyanka dhe Irpin. Por në një pjesë të madhe të ekspozitës duket sikur shohim një qytet normal që është Kievi. Kryeqyteti që pashë unë ishte një qytet që jetonte me luftën, por pa luftë. Pra, kjo tregon se ka dy anë në Ukrainë, një pjesë paqeje, një pjesë konflikti të cilat bashkëjetojnë me njëra-tjetrën dhe e ndihmojnë njëra- tjetrën. Fatmirësisht jo në çdo zonë të Ukrainës luftohet sot. Luftohet në lindje. Kievi është qytet që jeton në panik, por nuk ka luftë në Kiev dhe po të shikoni në fotografitë e ekspozitës ka shumë njerëz të qeshur: duke u puthur, duke u përqafuar, duke pirë kafe, cigare, duke mbajtur radhë për të ngrënë një sandviç, dhe kjo është pjesa paqësore e Ukrainës që unë doja t’ia tregoja publikut në Shqipëri dhe në Kosovë.

“Kosova është fronti i dytë më delikat në Evropë, mbas Ukrainës...”

KOHA: Sa komunikojnë këto fotografi me Kosovën kur kemi parasysh që lufta e fundit në Evropë, para asaj në Ukrainë, ishte në Kosovë më 1998-1999?

Blushi: Kjo është edhe arsyeja pse desha të vija në Kosovë, sepse isha i bindur që ky konflikt kuptohet mirë në Kosovë. Lufta e fundit që ndodhi në Evropë ishte ajo në Kosovë, në vitin ‘99. Ky konflikt është përgjithësisht i ngjashëm, pavarësisht se atje po zgjat më shumë se këtu, që fatmirësisht zgjati shumë shkurt. Në Ukrainë po bëhet gati një vit prej kur ka shpërthyer lufta. Pavarësisht kësaj, unë doja ta sillja këtë ekspozitë në Kosovë për dy arsye: së pari, sepse Kosova e kupton ç’do të thotë një konflikt i armatosur, ç’do të thotë që civilët të sulmohen nga një ushtri e huaj apo nga një ushtri armike dhe këto i ka vuajtur vetë e edhe sot ka kërcënime përditë që fatkeqësisht mund të sjellin trazira në Kosovë, por shpresoj që të mos ndodhë.

E dyta, po luftohet edhe për Kosovën, po luftohet edhe për ne shqiptarët. Do ta them këtë gjë shumë hapur. Fronti ruso- ukrainas është fronti midis Lindjes dhe Perëndimit. Aty lufton Lindja, e cila nuk ka qenë e favorshme për shqiptarët. Rusia nuk ka qenë një aleat i shqiptarëve historikisht dhe nuk është as sot. Ajo është aleat i serbëve. Dhe në qoftë se Rusia e fiton luftën, vendet tona nuk do të kenë ditë të mira, aq më pak Kosova. Kosova është fronti i dytë më delikat në Evropë, mbas Ukrainës. Për fat të mirë nuk është një zonë konflikti e armatosur, por është një zonë konflikti permanent që mund të shpërthejë nga dita në ditë. Dhe në qoftë se Rusia e fiton luftë, që me sa duket për fatin tonë të mirë e të Ukrainës nuk do ta fitojë, demokracitë tona do të kenë probleme. Në qoftë se dallga ruse përmbyt Ukrainën, do të vijë shumë shpejt edhe në Kosovë. Kjo do ta trimëronte më shumë Serbinë, e cila do të bëhej më e ashpër për të fituar të drejtat që i ka humbur në Kosovë. Pra, ne si popuj të Ballkanit, shqiptarët në përgjithësi, qoftë në Kosovë, qoftë në Shqipëri, kanë zgjedhur demokracinë. Pra, kanë zgjedhur forma qeverisëse transparente ku qeveritë vijnë dhe ikin me zgjedhje të lira. Në Lindje nuk është kështu: as në Kinë, as në Rusi apo në shumë vende të tjera të asaj zone. Pra, aty po ndeshen demokracia me autokracinë. Ne jemi tifozë dhe aleatë të demokracisë dhe duam që demokracia të fitojë në atë front. Shpresoj që të ndodhë kështu. Kjo ishte arsyeja e dytë pse doja ta sillja ekspozitën në Kosovë për të kuptuar që ky është një front që na përket edhe neve. Pra, fronti i Ukrainës na përket edhe ne shqiptarëve dhe duhet të bëjmë gjithçka që aty Ukraina dhe demokracia të fitojnë mbi autokracinë dhe mbi Rusinë.

KOHA: Kohëve të fundit jeni dhënë shumë pas fotografive. Madje keni botuar edhe librin “41 sekrete”. E shihni më të fuqishëm fuqinë e imazhit të fotografisë?

Blushi: Njerëzit komunikojnë në mënyra të ndryshme: me shkronja, me shifra, me gjeste, komunikojnë edhe përmes imazhit që është fotografia, filmi dhe videot në përgjithësi. Kam rreth një vit që më pëlqen të eksperimentoj me fotografinë dhe në këtë kontekst shkova edhe në Ukrainë, dhe kjo është ekspozita ime e parë që bëra. Një ekspozitë jo vetëm artistike, por edhe dokumentare. Tani jam në fazën e fotografisë dhe përpiqem që fotografinë, pra imazhin dhe tekstin t’i bashkoj në një.

Në rastin tim të fundit “41 sekrete”, ku kam zgjedhur 41 personazhe me të cilat kam zhvilluar një bisedë. Ata ma kanë besuar mua një sekret të vogël të tyre dhe, po ashtu, përveçse e kam shkruar bisedën e tyre në mënyrë artistike, në të ka edhe nga një portret të secilit prej tyre. Ky libër ka dalë para një jave dhe shpresoj që shumë shpejt të vijë edhe në Kosovë.

“Sëmundja e pesimizmit” në Evropë e Shqipëri

KOHA: Pak kohë më parë u mbajt Panairi i Librit në Tiranë. Një statistikë – e dhënë nga Shoqata e Botuesve Shqiptarë – thotë se 78 për qind e shqiptarëve nuk kanë blerë asnjë libër (nuk kanë lexuar) gjatë një viti? E frikëson kjo një shkrimtar?

Blushi: Është e vërtetë që shqiptarët sot lexojnë më pak. Nuk e di në Kosovë, por në Shqipëri kjo është e dukshme. Kjo nuk është çështje varfërie por çështje humori dhe çështje mode. Nuk është se shqiptarët nuk kanë para për të lexuar. Në përgjithësi gjithë Evropa dhe Shqipëria janë prekur nga ajo që unë e quaj “sëmundje pesimizmit”. Është një vend pesimist, nuk ka shumë humor për të lexuar.

Dhe e dyta është moda. Shkrimi sot, letërsia në radhë të parë ka shumë konkurrentë. Para tridhjetë, dyzet vjetësh ne ishim një vend i mbyllur, letërsia nuk kishte konkurrentë. Të gjithë njerëzit lexonin letërsi, sepse nuk kishin çfarë të bënin pas punës apo në kohën e lirë. Sot koha e lirë mbushet me Instagram, me Youtube, me Tik-Tok, me Facebook, me futboll, me Netflix. Të gjithë këta janë konkurrentë të letërsisë. Sepse letërsia si Netflixi, si filmi, si Tik-Toku, si Instagrami është diçka që konsumohet kur t’i nuk punon. Njerëzit nuk lexojnë duke punuar, por pas punës. Kjo kohë është bërë gjithnjë e më e vështirë, sepse njerëzit punojnë më gjatë. Ajo është bërë më e shkurtër, sepse njerëzit merren me fëmijë, pastaj me Instagramin, pastaj me Tik-Tokun, pastaj do të shohin futboll dhe letërsia vjen e fundit në radhën e kënaqësive. Pra, në radhën e kënaqësive, që letërsia të ndryshojë, të zërë vend, të konsumohet pak më shumë seç konsumohet, sepse ajo nuk e mund dot Tik-Tokun, natyrisht as Instagramin. Letërsia e mirë, në qoftë se shkruhet si e tillë, natyrisht ka shanse të rikthehet dhe të gjejë një pozicion të merituar në radhën e kënaqësive që ka njeriu.

“Sot jetojmë në botën e imazhit, jo në botën e shkronjës”

KOHA: Pastaj ishte edhe alarmi për rënie tirazhi mezi botohen 300 kopje. Kam parasysh 15 vjet më parë me “Të jetosh në ishull” thyet rekorde, libri që bestseller, u shitën mijëra kopje. Sot dominon bota e spektakleve. Si do të mund të shpjegohej kjo?

Blushi: Është normale, është një modë. Edhe letërsia ka modën e vet. Gjithçka ka modën e vet. Sot jetojmë në botën e imazhit jo në botën e shkronjës. Pra, shekulli i kaluar ka qenë shekulli i shkronjës ku ajo shtypej në shtypshkronjë, para diku 200, 300 vjetëve. Kjo e masivizoi librin dhe njerëzit lexonin, sepse nuk kishin asnjë kënaqësi tjetër. Nuk kishte televizor, nuk kishte aeroplan, nuk kishte udhëtime, nuk kishte Instagram. Sot bota është më e pasur. Pra, kur letërsia ishte e pakonkurrueshme nga filmi, nga imazhi, nga Instagrami, nga futbolli. Në shekullin e kaluar njerëzit nuk shkonin në stadiume, nuk udhëtonin se nuk kishte avionë, nuk udhëtonin virtualisht sepse nuk kishin Instagram ose Facebook, nuk kishte Netflix, nuk kishte filma. Natyrisht kur këto industri u zhvilluan, industria e librit u dobësua. Megjithatë, kjo është një fazë kalimtare. Letërsia do të gjejë mënyrë për t’u rikthyer. Çka mendoj është që konkurrenca e jashtme e letërsisë që ka lidhje me rrjetet sociale dhe filmat, do ta ndryshojë letërsinë. Unë sot lexoj shkrimtarë modernë dhe ata shkruajnë shumë thjesht, saqë t’i shkosh dikujt në shtëpi do t’i shkruash sa më thjesht. A ka diçka më të thjeshtë se Instagrami. Ti hedh vetëm një foto dhe ke lexuar gjithçka aty. Ose Facebook-u është i thjeshtë. Edhe letërsia po e ndjek këtë trend. Pra, letërsia do të vijë duke u thjeshtuar gjithmonë e më shumë. Duke pasur më shumë mendim. Një gjë që para 100 vjetëve shpjegohej me 100 faqe sot mund të shpjegohet me 10 faqe. Pas dhjetë vjetësh mund të shpjegohet me 1 faqe. Pra, njerëzit nuk tregojnë më se si u zgjuan në mëngjes, se si fjetën, se si krehën flokët, çfarë veshën, si i lidhën këpucët, çfarë i tha gruaja para se të shkonte në punë. Letërsia thotë u zgjova në ora kaq, në ora 10 shkoj në punë. Çfarë bën mes zgjimit dhe punës nuk e tregon. Kjo është letërsia më e shpejtë dhe më sintetike dhe kështu po ndryshon letërsia.

“Njerëzit votojnë kandidatët e vdekur politikisht”

KOHA: Ka kohë që keni ikur nga politika, apo ju ka përzënë ajo. Me gjasë kohëve të fundit si deputet Kuvendi i Shqipërisë më shumë ju ka hyrë në punë si shkrimtar. Kam parasysh këtu librin “Kandidati”. Çka kanë shkëmbyer mes vete Blushi si shkrimtar dhe ai si politikan?

Blushi: Unë jam larguar me vullnet nga politika për arsyet e mia, sepse në një moment mendova që idetë e mia nuk përputheshin me idetë e partisë. Themelova një parti të re e cila për gjashtë muaj mori disa vota, por që ishin të pamjaftueshme për shkak të presionit zgjedhor dhe manipulimeve për të hyrë në Parlament. U tërhoqa nga politika dhe u mora me diçka tjetër: me menaxhim, me televizion. Sigurisht romani “Kandidati” është roman shumë i dashur për mua. Aty kam mësuar të shkruaj më ndryshe. Pra, të shkruaj më shumë në gjuhën e filmit. Është roman shumë i shkurtër i shkruar për dy javë. Dy javë nuk kam dalë nga shtëpia për të shkruar “Kandidatin”.

Në qoftë se lexuesi juaj nuk e di, unë po ia them: është një fabul politike dhe ndoshta pjesëmarrja ime në politikë më ka bërë të shkruaj një roman politik. Ai është një film i cili tregon se si në një qytet të Shqipërisë, më konkretisht në Elbasan, një kryetar bashkie i zgjedhur pesë-gjashtë herë rresht do zgjidhej prapë. Ai kishte dominuar të gjithë jetën kulturore, artistike, ekonomike, politike të krimit në atë qytet të drogës, të interesave financiare, të gjithçkaje. Dy javë para zgjedhjeve ai vdes. Pra, e kishte të pamundur të kandidonte. Megjithatë, familja e tij e cila ishte e lidhur me interesat financiare të qytetit vendosi që atë të mos e tërhiqte nga gara, sipas ligjit, por ta kandidonte dhe kështu morën në punë një djalë, një person i cili do të bënte PR, marketing, një master, një spin-doktor siç quhet, dhe ai bëri lëmsh gjithë qytetin dhe kandidati i vdekur fitoi. Pra, ajo që kam dashur të them unë është që në Shqipëri dhe në Kosovë, por edhe në Evropë, ndodh shpesh që njerëzit votojnë kandidatët e vdekur politikisht. Politikanë që kanë skaduar dhe nuk kanë çfarë t’i japin popullit të tyre, kanë marrë gjithçka dhe nuk kanë dhënë asgjë për njerëzit, por që njerëzit prapë i votojnë. Pa dyshim ka një mesazh politik ai libër.

KOHA: S’i duron politika dot artistët, shkrimtarët, intelektualët? Megjithëse artist është kryeministri Edi Rama, dikur mik i Juaji...

Blushi: Nuk e di çfarë raporti kanë, por sigurisht në politikë ka më pak shkrimtarë. Por në fakt nuk është e thënë edhe që të ketë shkrimtarë. Shkrimtarët e mirë thjesht të merren me punët e tyre. Mua jeta më ka sjellë që edhe të shkruaj, edhe të merrem me politikë, por sigurisht këtu ku jam, jam shumë më mirë. Jam mirë duke shkruar, duke bërë fotografi.

“Ka ardhur koha të negociojmë për bashkimin me Shqipërinë”

KOHA: Jeni goxha aktiv në sferën publike. Para disa vjetësh keni shkruar se “Kosova po e dominon artistikisht Shqipërinë”. Si keni ardhur deri te ky konstatim dhe përse Shqipëria është prapa?

Blushi: Kur e kam bërë atë shkrim e kam pasur fjalën më shumë për sportin dhe për këngën. Unë kam mendimet e mia për raportet Shqipëri-Kosovë dhe nuk është rasti për t’i thënë sot, por tre - katër vjet përpara ka qenë shumë e dukshme që Kosova po dominonte Shqipërinë kulturalisht në kuptimin e muzikës dhe të sportit. Kombëtarja e Shqipërisë ishte e mbushur me djem nga Kosova dhe e gjithë muzika apo muzika moderne shqiptare ishte shkruar dhe e kompozuar nga djem dhe vajza nga Kosova, dhe besoj akoma që ky trend vazhdon sepse unë nuk e ndjek shumë muzikën moderne hip- hop apo rap. Nuk e di se si quhen këto trendet e reja, por kam parë që për shkak të Kosovës gjuha muzikore në Shqipëri ka ndryshuar. Pra, kur shqiptarët bëjnë një këngë nuk thonë më “do” por “don”, “a po don”, ashtu siç thuhet në Kosovë. Pra, gjuha e Kosovës ka dominuar muzikën e Shqipërisë e kjo është një gjë e vërtetë dhe duhet ta pranojmë siç është e vërtetë që televizionet e Shqipërisë dominojnë televizionet e Kosovës, siç është e vërtetë që letërsia e Shqipërisë është më e fortë se letërsia e Kosovës, siç është e vërtetë që media e Shqipërisë është më e fortë se media e Kosovës. Këto janë dy gjëra që komunikojnë. Muzikën e bën dikush, letërsinë e bën dikush tjetër, teatrin e bën dikush.

Në këtë kuptim do të dilja pastaj tek një pikëpamje imja që meqë Kosova negocion kaq fort për targat e makinave ka ardhur koha të negociojmë për bashkimin me Shqipërinë. Pse jo. Imagjinoje sikur Qeveria e Kosovës të thoshte nuk negocioj më për targat, do të negocioj për bashkimin me Shqipërinë. Pse jo. A është më e rëndësishme targat që hyjnë nga Serbia, çfarë simbolesh apo çfarë shkronjash do të kenë në targë, apo bashkimi me Shqipërinë. Ky është bashkimi kombëtar dhe nuk e di pse po vonohet. Ka ardhur koha të flitet seriozisht për këtë punë. Konteksti kombëtar është shumë i favorshëm që bashkimi i Shqipërisë me Kosovën të jetë një realitet, një fakt, në pesë, gjashtë apo të paktën në dhjetë vjetët e ardhshëm. Dua t’jua them fatkeqësisht se sot Shqipëria po bëhet një vend më i vogël, shumë njerëz po ikin. Kosova është një vend depresiv, i izoluar, i vetmuar. Këtë përshtypje pata kur erdha. E vetmja mundësi që këto dy vende të mbijetojnë dhe të kenë një energji, të fitojnë energji dhe diaspora jonë të rikthehet për të bërë Shqipërinë dhe Kosovën, është bashkimi. Nuk ka ngelur asnjë projekt tjetër. Para njëzet vjetësh projekti i shqiptarëve ishte çlirimi i Kosovës nga Serbia. Kjo ndodhi. Para tridhjetë vjetësh projekti i shqiptarëve ishte që Shqipëria të dilte nga diktatura, dhe kjo ndodhi. Ka mbetur një projekt i pakonsumuar dhe është bashkimi i Shqipërisë me Kosovën.

“Kosovocentristët po e kthejnë Kosovën në një vend më të izoluar”

KOHA: Kur jemi te bashkimi, sa realisht mund të ndodhë kjo? A mjaftojnë mbledhjet e përbashkëta midis dy Qeverive si këto më 28 Nëntor- në Ditën e Flamurit?

Blushi: Kjo ndodh nëse Qeveria e Kosovës e ka këtë prioritet, e kthen në prioritet. Pra, partitë politike në Kosovë nuk kanë pse kompleksohen me këtë ide. Ka ardhur koha që në pushtet të vijnë ata që thonë se duam të bashkojmë Kosovën me Shqipërinë. Në kontekst kombëtar, rajonal ka për të qenë më i favorshëm pas 5-6 vjetësh. Është e sigurt. Hartat e botës po ndryshojnë. Harta e Ukrainës po ndryshon. Nuk e di a po ndryshon apo do të qëndrojë aty ku është, por në kontekst ndërkombëtar për shembull Gjermania u bashkua para tridhjetë vjetësh. Pse nuk bashkohet Shqipëria me Kosovën? Çfarë ndryshimi ka?! Cili është ndryshimi?! Në qoftë se Austria dhe Italia duan të bashkohen, a mund t’i pengojmë ne? Jo. Në qoftë se Sllovenia e Kroacia duan të bashkohen, a mund të themi ne shqiptarët se jo nuk na pëlqen. Në qoftë se Maqedonia dhe Bullgaria duan të bashkohen, a mund të dalin shqiptarët apo grekët të thonë që jo, ne nuk duam. Dy vende bashkohen nëse kanë vullnet.

KOHA: Po Shqipëria a ka vullnet?

Blushi: Ka më shumë se Kosova sot.

KOHA: Në çka e bazoni këtë?

Blushi: Në perceptimin tim. Besoj që idetë elitariste të Kosovës, sipas të cilave Kosova duhet të ekzistojë si një komb më vete apo Kosova centriste, do të dalin jashtë mode. Nuk ka asnjë vlerë. Po e izolojnë më shumë këtë vend. Kosovocentristët po e kthejnë Kosovën në një vend më të izoluar dhe depresiv dhe do të shikoni se për pesë deri në dhjetë vjet do të largohen më shumë njerëz nga Kosova sesa nga Shqipëria.

KOHA: A na bashkojnë dot kultura, letërsia, gjuha në radhë të parë... Po shënohet 50-vjetori i Kongresit, gjuhëtarët janë të ndarë rreth standardit, nëse bën të pasurohet, apo nuk guxon të preket?

Blushi: Unë jam kundër kësaj. Familja ime ka qenë ndikuese në formimin e standardit gjuhësor që kemi sot. Stërgjyshi im ka qenë anëtar i Kongresit të Manastirit të vitit 1908, atëherë kur u vendos që shqipja të shkruhet me alfabet latin dhe jo turk, dhe ky ndoshta është vendimi më i rëndësishëm bashkë me pavarësinë e Shqipërisë. Më 1972, kur u vendos shqipja standarde, gjyshi im ka qenë një ndër anëtarët e Kongresit të Drejtshkrimit. Të gjithë ata që mendojnë, përfshirë edhe kosovarët, që mendojnë që gegërishtes i ra në qafë dhe që gegërishtja u shmang nga standardi gjuhësor, mendoj se e kanë gabim dhe nuk mendoj se është koha për ta rikthyer mbrapsht. Ne kemi prodhuar nga viti ‘72 deri sot pesëdhjetë vjet kulturë kombëtare. Në qoftë se kthehemi prapë te shqipja e para viti 1972, pra një gegërishte e moderuar siç ka qenë dikur, mendoj se e gjithë kultura kombëtare që kemi prodhuar këta pesëdhjetë vjet, dhe nuk jemi popull që kemi shkruar shqip pesëdhjetë vjet rresht. Ne kemi nja njëqind vjet që kemi shkruar shqip. Para njëqind vjetëve kemi shkruar shumë pak shqip. Nëse në çdo njëqind vjet e kthejmë gjuhën mbrapsht, brezat e rinj do ta kenë të pamundur ta lexojnë dhe duhet të shpëtojmë nga ky kompleks i gjuhës. Mendoj që është i paarsyeshëm. Kjo veçse na ndan, nuk na bashkon dot. Unë kam miq sa të duash në Kosovë që kanë emrin Vlora, Saranda. Këto janë qytete në jug të Shqipërisë dhe ata nuk e kanë kompleks këtë. Pse dikush ka kompleks që flet gjuhën e Shqipërisë në këtë rast. Mendoj së është kompleks i kapërcyer.

KOHA: Ku janë shqiptarët në 110-vjetorin e shtetësisë?

Blushi: Pavarësisht se sot jemi në një fazë pesimiste si popull, pesimizmi ynë nuk është që rrjedh vetëm nga arsye të brendshme, por edhe nga arsye të jashtme. Duhet të jemi shumë të vetëdijshëm për këtë. Evropa sot është pesimiste. Evropa sot jeton më keq se para tridhjetë vjetësh. Demokracia si sistem dhe si rend është cenuar në Turqi, në Rusi, në Kinë, në Amerikë, pra në vende që na ndikojnë neve. A e imagjinonit ju para tridhjetë vjetësh që presidenti amerikan mos t’i njohë zgjedhjet dhe që të shkojë t’i shtie me armë dhe me grushte Kongresit Amerikan që të prishë zgjedhjet?! Demokracia po cenohet kudo. Në këtë kuptim edhe ne kemi ndikim nga jashtë. Edhe shqiptarët në Kosovë apo Shqipëri janë të ndikuar për shkak të pesimizmit. Njerëzit nuk besojnë më në demokraci siç besonin para tridhjetë vjetësh. Ne nuk besojmë që demokracia është një instrument për të garantuar çdo lloj nevoje që kemi ne sot. Në shumë raste demokracia nuk na garanton jetë më cilësore, por prapë është trendi më i përparuar që ka njohur njerëzimi. Në këtë kuptim shqiptarët prapë janë më mirë. Megjithëse sot shqiptarët janë më mirë se para njëqind vjetësh, janë më mirë se para tridhjetë vjetësh, para njëzet, para dhjetë vjetësh. Këto fenomene me të cilat bashkëjetojmë sot: cenimi i demokracisë, papunësia, korrupsioni dhe zbrazjet demografike janë fenomene që do të na shoqërojnë për një kohë të gjatë. Ne do të bëhemi bashkë për t’i mundur. E vetmja mundësi që të mundim zbrazjen demografike të Shqipërisë dhe Kosovës është bashkimi. E theksoj prapë, bashkimi i Kosovës me Shqipërinë e kthen Shqipërinë e vërtetë në një shtet potent dhe të rëndësishëm në Ballkan, në të cilin mund të investohet, në të cilin mund të ketë më shumë vetëbesim, i cili ka më shumë fuqi strategjike në rajon dhe i cili e detyron diasporën shqiptare të kthehet për të investuar këtu. E vetmja mundësi që kemi ne si popull apo si dy shtete është ta kthejmë Shqipërinë në një vend atraktiv, të jetueshëm, me standard cilësor. Ta bindim diasporën të rikthehet. Djem dhe vajza të reja që kanë ikur në emigracion që janë kamerierë, kuzhinierë, shoferë taksie, futbollistë, sipërmarrës, aktorë, të kthehen dhe ta bëjnë këtu jetën e tyre. Por, në qoftë se nuk u japim shpresë atyre, ata nuk vijnë.

“Njerëzimi e mundi COVID-in me shkencë, jo me fe”

KOHA: Nëse do ta shkruanit një libër për vitin 2022, vitin e luftës në Evropë, si do të ishte ai? Ose meqë jemi në botën e imazheve, cila do të ishte fotografia?

Blushi: COVD-i ishte i barabartë me një luftë botërore. Asnjë luftë botërore nuk e ka bllokuar botën nga Antarktiku deri në Australi si COVID-i. Njerëzimi e mundi COVID-in. E mundi përmes shkencës. Nuk e mundi përmes fesë. Unë nuk besoj se ke parë ndonjë hoxhë apo ndonjë prift që e mundi COVID-in. Shkenca e mundi. Në këtë kuptim raca njerëzore vjen duke u përmirësuar. Pra, gjen gjithmonë instrumente për të mundur armiqtë, qofshin viruse, qofshin luftëra, vullkane, tërmete. Raca njerëzore vjen duke u forcuar dhe ky është qëllimi i racës njerëzore; të forcohet aq shumë sa t’i ngjajë Zotit. Bashkimi i Zotit me njeriun është ideali fundor dhe këtë nuk e bën njeriu përmes fesë, e bën përmes shkencës, por kjo nuk është një temë që mbase nuk ia vlen ta bëj sonte në Prishtinë, sepse do të ngjallë shumë keqkuptime.

KOHA: Faleminderit shumë!