DW - Me kallashnikovët e tyre gati dhe gishtat që formojnë një “V” për fitoren, ushtarët nga forcat e policisë sudaneze pozojnë përpara rrënojave antike të Naga në një video në rrjetet sociale.
Naga shtrihet 200 kilometra në verilindje të kryeqytetit të Sudanit, Khartoum, dhe jo shumë larg brigjeve të Nilit në një zonë që dikur konsiderohej si djepi i qytetërimit. Qyteti u themelua rreth vitit 250 para erës sonë si një rezidencë mbretërore e Mbretërisë së Meroe, dhe paraqiste ndërtesa të shumta tempujsh dhe pallatesh.
Tre tempuj janë gërmuar dhe restauruar që nga vitet 1990 nga arkeologët, duke përfshirë një ekip gjerman nga Muzeu i Artit Egjiptian në Munich. Pesëdhjetë tempuj të tjerë, pallate dhe ndërtesa administrative janë ende të fshehura nën rrënoja, si dhe nekropole me qindra varre.
Por tani Naga, e cila është një lokalitet i Trashëgimisë Botërore i shpallur nga UNESCO, është përfshirë në një tjetër luftë civile sudaneze. Që nga prilli i vitit 2023, gjeneralët rivalë kanë luftuar sërish për pushtet në vendin e pasur me burime, por dëshpërimisht të varfër. Sundimtari faktik Abdel-Fattah al Burhan dhe ushtria që ai kontrollon kundërshtohen nga Forcat e Mbështetjes së Shpejtë të ish-zëvendësit të tij, Mohammed Hamdan Dagalo, i cili tani kontrollon Nagan.
Njerëz si presidenti i SHBA-së, Joe Biden, u kanë bërë thirrje në mënyrë të përsëritur – dhe deri më tani pa sukses – palëve në konflikt që të negociojnë për t'i dhënë fund luftës.
“Situata është vërtet e keqe”, thotë drejtori i Muzeut të Artit Egjiptian në Munich, Arnulf Schlüter.
Ai nuk e di nëse projekti arkeologjik do të rifillojë ndonjëherë.
“Shumica e punonjësve të gërmimit janë larguar, shtëpia e gërmimit është thyer dhe gomat e automjeteve janë vjedhur. Vendi i antikitetit është i pambrojtur”.
Muzetë dhe objektet po shkatërrohen dhe plaçkiten në të gjithë vendin mes një krize të rëndë humanitare me më shumë se 10 milionë sudanezë janë zhvendosur dhe gjysma e 50 milionë banorëve të vendit po përjetojnë uri.
“Ky kërcënim për kulturën duket se ka arritur një nivel të paprecedentë, me raporte për grabitje të muzeve, trashëgimisë dhe vendeve arkeologjike dhe koleksioneve private”, bëri të ditur UNESCO, organizata kulturore e Kombeve të Bashkuara, më 12 shtator.
Pavarësisht rëndësisë historike të tre tempujve të qytetit që u restauruan gjatë dekadave dhe planeve të hartuara nga arkitekti yll britanik, Sir David Chipperfield, për të ndërtuar një muze në vend, Schlüter është shumë i shqetësuar për të ardhmen e tij në dritën e luftës.
“Ne nuk e dimë se si po ia bëjnë ata” thotë ai për njerëzit që menaxhojnë Nagan. “Ka mungesë informacioni të besueshëm”.
Ai vuri në dukje se shërbimi i antikiteteve të Sudanit, i cili është përgjegjës për kujdesin e vendeve të trashëgimisë botërore, ka humbur shumë dokumente si rezultat i konfliktit.
“Zyrat në Khartoum u grabitën”, shpjegoi ai, duke vënë në dukje se një regjistër i centralizuar i antikiteteve sapo ishte krijuar.
Schlüter ka frikë se historia e kombit po bombardohet nga ekzistenca.
"Edhe nëse paqja do të kthehej menjëherë, ne do të duhej të fillonim nga e para," tha ai.
Mes shkatërrimit të jashtëzakonshëm të infrastrukturës civile, ushtarët kanë grabitur dhe shkatërruar muzetë në të gjithë Sudanin, shpesh përpara se të përpiqeshin të shesin antikitete në tregun e artit jashtë shtetit.
Për shembull, Muzeu Kombëtar i Sudanit në Khartoum, koleksionet e rëndësishme antike e statujat e të cilit u restauruan së fundmi nga UNESCO dhe qeveria italiane, u plaçkit gjithashtu.
UNESCO po paralajmëron investitorët e tregut të artit që të mos blejnë artefakte kulturore nga Sudani.
“Çdo shitje apo zhvendosje e paligjshme e këtyre artikujve kulturorë do të rezultonte në zhdukjen e një pjese të identitetit kulturor sudanez dhe do të rrezikonte rimëkëmbjen e vendit”, thotë agjencia e OKB-së.
“Situata në zonat e luftës është dramatike”, thotë profesoresha Angelika Lohwasser, një egjiptologe e specializuar në Arkeologjinë e Sudanit në Universitetin e Münsterit.
Si organizatore e Konferencës Ndërkombëtare për Studimet Meroitike në universitetin gjerman në shtator, ajo u bashkua me egjiptologët për të parë fotot dhe raportet e dëmtimit të vendeve kulturore në Sudan.
Sipas Lohwasser, asetet kulturore të Sudanit janë “aktualisht nën kërcënim”.
Tregu ikonik, Souq i Omdurman, në anën e kundërt të Nilit nga Khartoum, gjithashtu është djegur plotësisht.
Ndërkohë, institucioni kulturor gjerman, Goethe-Institut, është bosh prej shumë muajsh në Khartoum.
Për shkak të afërsisë me pallatin presidencial në kryeqytet, ai ndodhet në qendër të zonës së luftimit. Shumë nga stafi u evakuuan nga vendi në fillim të krizës ushtarake më 2023. Në kryeqytetin e Egjiptit, Kajro, ku shumë punëtorë kulturorë nga Sudani kanë ikur, Goethe-Institut ka krijuar programe të rëndësishme për Sudanin, siç konfirmoi zyra qendrore në Berlin. Konflikti në Sudan ka transformuar gjithashtu industrinë e udhëtimeve kulturore.
Frank Grafenstein drejton një agjenci që mirëmban faqen e internetit “Visit Sudan” në emër të qeverisë dhe organizon udhëtime kulturore për gazetarët dhe menaxherët e turizmit. Megjithëse faqja e internetit është ende online, Grafenstein nuk ka më asnjë kontakt në vendin e shkatërruar nga lufta civile.
“Unë këshilloj të mos udhëtoni në Sudan”, thotë ai.
