Në shkëlqimin e tij muzikor gjithashtu krijoi muzikë të thellë që preku thellësitë e shpirtit.
“Mozart është më shumë se copë çokollate nga Salzburgu dhe më shumë se një zile në telefonin celular”, thotë Evelyn Meining, drejtoreshë e “Mozartfest” në Würzburg, festivali më i madh i Mozartit në Gjermani.
“Ai ishte një njeri punëtor që kompozonte ditë e natë”, shtoi ajo. Meining dëshiron të promovojë imazhin e Mozartit që është shumë larg klisheve.
I lindur në Salzburg të Austrisë së sotme më 1756, Wolfang Amadeus Mozart kompozoi mbi 600 vepra në 35 vjetët e jetës së tij, duke përfshirë 41 simfoni dhe 21 opera. Ai gjithashtu është autor koncertesh, meshash, i vepra instrumentale dhe këngëve.
“Kur shikoni shkallën e prodhimit të tij të madh në jetën e tij të shkurtër, ju merrni një ide se sa orë dhe vite ai kaloi duke qëndruar i vetëm dhe duke kompozuar”, thotë Meining.
Gjatë fëmijërisë së tij, Wolfgang Amadeus Mozart dhe motra e tij po aq e talentuar Anna Maria paraqitën si mrekulli muzikore.
Babai i tyre i mori në të gjithë Evropën në një karrocë me gunga të tërhequr me kuaj, e cila shkaktonte tendosje për vëllezërit e motrat.
Më vonë, Mozart kundërshtoi vazhdimisht autoritetet dhe la punën e tij me kryepeshkopin e Salzburgut për të krijuar biznesin e tij në Vjenë.
Sipas standardeve të asaj kohe, ai fitonte për të bërë një jetë të mirë, por shpenzoi më shumë sesa fitonte. Menjëherë pas premierës së “Flautit Magjik”, ai u sëmur rëndë dhe vdiq në dhjetor 1791 në moshën vetëm 35-vjeçare dhe me një numër të pafund kompozimesh në kokën e tij që nuk ishte më në gjendje t'i përfundonte.
Mozart ishte një gjeni që nuk mund të shuhet “Drita dhe errësira, vetmia dhe lumturia, këto janë kontrastet mbi të cilat lulëzon muzika e Mozartit”, thotë Meining.
Ai ia besoi gjendjet e tij emocionale gruas së tij Konstanze në letra të shumta. Në 1790, ai shkroi: “Nëse njerëzit do të mund të shihnin në zemrën time, pothuajse do të turpërohesha. Gjithçka është e ftohtë për mua, akull-ftohtë”.
Si katolik, Mozart kompozoi gjithashtu shumë vepra të shenjta, ku “Requiem” ishte një nga veprat e tij të fundit që mbetën të papërfunduara.
Derisa konceptet e fajit dhe shlyerjes së tij luajnë një rol të madh në krishterim, Mozart i përfshiu këto tema edhe në operat e tij.
“Askush nuk mund të rrëmbejë shpirtin në tingull më mirë se Mozart”, thotë Meining në ditët e Festivalit që vazhdon deri më 23 qershor.
Ajo shtoi se zëri është pasqyra më e mirë e mundshme e shpirtit, prandaj një fokusi i sivjetmë në “Mozartfest” është tek operat, këngët dhe veprat korale të Mozart.
Kompozitori portretizon njerëzit në operat e tij teksa dështojnë dhe tregon fajin e tyre, por pa i dënuar.
Në mënyrë të përshtatshme, “Faji dhe falja, Mozart eksploruesi i shpirtrave” është motoja e edicionit të sivjetmë në Würzburg në Gjermaninë qendrore.
Opera e Mozartit “Così fan tuttë” (Gratë të gjitha bëjnë kështu), të cilën ai e kompozoi më 1790 në një libreto të poetit italian, Lorenzo Da Ponte, është një nivel i fajit, faljes dhe gjendjes njerëzore.
Në të vërtetë është një komedi e lehtë për betimet e thyera të besnikërisë dhe humbjen e idealeve.
Dy çifte ngatërrohen në kaos emocional ndërsa i pasuri Don Alfonso sfidon miqtë e tij të rinj Ferrando dhe Guglielmo që të vënë në provë besnikërinë dhe përkushtimin e të fejuarave të tyre përkatëse, motrave Dorabella dhe Fiordiligi.
Soneti i lamtumirës së Don Alfonsos dhe dy motrave ka të bëjë me dëshirat.
Mozart përdor tinguj disonantë për të krijuar tension të madh, veçanërisht në fjalën “dëshirë”.
Gazetari Wolfgang Stähr shkruan se “kontradiktat e ndjenjave njerëzore nuk janë kapur kurrë më parë në muzikë”. Në këtë pikë, studiuesi i Mozartit, Ulrich Konrad, flet për një “simbol tonesh të pakrahasueshme”.
“Così fan tuttë” i Mozartit i parodizon idetë e kur sunduesit falin mëkatarët. Të gjithë të përfshirët, pavarësisht nga klasa e tyre, janë fajtorë. Dhe në fund, ata e falin njëri-tjetrin - apo jo?
“Nuk duhet të mashtroheni nga kjo sipërfaqe, pas së cilës duket se ka një fund të lumtur”, thotë Meining.
“Mozart shkon nën sipërfaqe, në shtresat e thella të njerëzimit”
Dirigjenti i shquar Nikolaus Harnoncourt e konsideroi “Così fan tuttë” si operën më të trishtë në historinë e muzikës.
Ajo që drejtoresha artistike Evelyn Meining e përshkruan si një festival “jokonvencional dhe eksperimental” në Würzburg do të përfshijë projektin “Hell ist die Nacht” (E ndritshme është nata), i cili trajton fajin gjerman nën nacionalsocializmin.
Në fund të Luftës së Dytë Botërore, më 16 mars 1945, 90 për qind e qytetit të Würzburgut u shkatërrua brenda 20 minutave nga një breshëri bombash nga Forcat Ajrore Mbretërore Britanike. Në atë kohë, 500 njerëz gjetën strehim në strehën e sulmeve ajrore të manastirit të Motrave të Shëlbuesit.
Në dhomat e këtij objekti, faji dhe ndjenja e bashkëfajësisë midis disa gjermanëve trajtohet në një instalacion muzikor-teatror me poezi, raporte të dëshmitarëve bashkëkohorë dhe sigurisht me muzikë të Mozartit.
“Edhe pas luftës, shumë gjermanë ende pretendonin se nuk dinin asgjë për persekutimin e hebrenjve”, thotë Meining.
Instalacioni do të gjurmojë gjithashtu rrugën drejt një fokusi të ri mbi paqen në vendin e pasluftës.
