Tokën që s’e do askush

“A po ju vjen shtrenjtë rryma n’Prishtinë?”

Për Akllapin kisha dëgjuar për herë të parë gjatë leximit të një shkrimi të botuar në “Kohën Ditore”. Më shumë se kurioziteti për emrin, më pati lënë shije të hidhur ikja e banorëve të tij –500 nga 1100 sa numëronte gjithsej fshati ishin shpërngulur pas luftës. Kryesisht në Lipjan. Ishin bërë tubë në një zonë pranë qytetit, që tash njihet si Lagja e Akllapit.

Teksa udhëtoja drejt Janjevës, një vend me histori, që s’e kisha vizituar asnjëherë, me një koleg timin kthyem rrugën për të parë vendin që nuk e donin banorët e vet.

Para se të mbërrije atje, duhej kaluar Gushtericën. S’e di nëse e Poshtmja apo e Epërmja ishte më pranë Akllapit. Gushterica ngjante shumë me fshatrat e Banatës në Vojvodinë, jo aq për rregullimin e trotuareve, oborreve dhe shtëpive njëkatëshe, sa për fushën e madhe qindrahektarëshe, të punuar nga cepi në cep. Gjithçka ishte në vijë.

E diku tri-katër kilometra tutje, në të djathtë të saj, zinin vend tokat e Akllapit. Jo që nuk kishte vënë kush dorën mbi to, ani se vjeshta kishte sosur, por edhe pak bereqet i një vere të shkuar ende qëndronte në ara. Shtëpitë që po i gërryente koha ishin shëmti në natyrën që i bënte dekor rrjedhja e ujit që vinte nga shpatet dhe i shkonte fshatit përmes.

Tek-tuk ndonjë hije njeriu lëvizte nëpër oborret në gjendje si mos më keq. Edhe po të doje të ndërroje fjalë me dikë ishte e pamundur. Nuk lëvizte njeri rrugës, në pikën e ditës.

Ky vend dukej i mbaruar.

Kolegu që kishte bërë reportazhin më rrëfente sesi deri në vitin 1999 aty kishte gjallëri - 200 shtëpi, me shumë dyqane, me shkollën plot nxënës, me fushë futbolli...

“Edhe këta që kanë mbetur janë të interesuar të largohen. Nuk shohin të ardhme, fshati është boshatisur nga gjysma e banorëve”, më thoshte ai.
Të ikurit kishin lënë pasurinë për të zënë vend në skutat e Lipjanit, atje ku gjelbërimi, uji i pastër dhe qetësia janë vetëm iluzione. 
Derisa kthyem për në Janjevë, nga ku po ashtu mora vesh se kishin ikur shumica e kroatëve, u përpoqa t’i arsyetoja familjet që ia kanë kthyer shpinën pasurisë së krijuar me shumë mund.

Doja ta bindja atë dhe veten se tendenca e emigrimit të brendshëm ekziston gjithkund në botë. 
Më shumë se njerëzit fajësoja shtetin që nuk e kishte përfshirë fare në hartën e tij të interesimit këtë vendbanim, sikur edhe qindra të tjerë të ngjashëm. 
Por paralel me këtë gjykim më ndiqte nga pas fotografia e Gushtericës. Nuk e kuptoja sesi banorët e saj e vlerësonin më shumë tokën se fqinjët e tyre të Akllapit. Çfarë i bënte ata të punonin me kaq vullnet. Çfarë e bënte një të re të Gushtericës, të veshur me xhinse dhe atlete, të përvilte mëngët dhe të ngiste traktorin. Kujt i shërbente aty një dyqan i vogël zdrukthëtarie, e një tjetër tutje që riparon pajisje elektrike. Nuk kishte shtëpi më shumë se Akllapi. Por kishte më shumë dashuri për tokën.

Në Akllap vajta edhe një herë tjetër, me idenë që t’ia prezantoja një të afërmi që jeton në Perëndim mundësitë për investime. E shihja edhe si një shans për të zënë punë dikush nga banorët.

Kësaj here nuk ndoqëm “hijet”. Dhe, për të mos shkuar kot udhëtimi, caktuam takim me një “agjent” shitblerjesh. Derisa mysafiri e incizonte terrenin, çela muhabetin me njeriun që thoshte se ishte nga Akllapi, se kishte qëndruar aty kur “ishte më keq”, dhe ishte larguar kur “u bë më mirë”.

I them që vendimi për t’u shkulur nga vendi nuk është i lehtë dhe merret për një arsye shumë të fortë. Ia përmenda me qëllim fshatin fqinj të Gushtericës, banorët e të cilit i japin kaq shumë zor, në një shtet që më shumë e konsiderojnë të huaj se të tyrin.

Ai u përpoq të shmangte debatin. Më dukej se mendjen e kishte te pazari dhe s’kishte asnjë ndjesi për vendin e lindjes. Jo që s’mërzitej, por i vajtonte ende vitet e humbura aty.

Më foli shkurt sesi jeta aty ishte bërë e pamundur, se të rinjtë ndiheshin të izoluar. Nuk i bëri kritikë askujt – as qeverive në Lipjan e Prishtinë, madje as kur unë e fajësova shtetin që kishte dështuar t’u ofronte një jetë më të mirë këtyre banorëve.

“As në të kalumen e as tash na nuk pimë ujë në çeshme të shtetit. Ju atje, edhe pse i keni gjitha të mirat, për gjithçka ju del punë me shtet”, ma ktheu ai.
Nuk e zgjata më. As ai nuk bëri zë. Kur i shtrënguam duart për t’u larguar, ma priti me një tjetër “kunxh”. 
“Nime harrova me t’pyet, a po ju vjen shtrenjtë rryma n’Prishtinë”.

Nga Akllapi që ishte zhytur në qetësi mbytëse u ktheva në Prishtinë. Në lagjen time, që dikur kishte vetëm shtëpi, tashmë kanë ngrehur kryet ndërtesat shumëkatëshe. Në njërën janë akomoduar 150 familje, e pak më larg edhe po aq të tjera. Ndërtimi po nis edhe në dy komplekse të reja. Kjo është vetëm gjysma e historisë së re të lagjes që ka një rrugicë të tipit të mbyllur të gjerë 4 metra, dhe ku kryefjalë janë pluhuri e zhurma.

Pyetjes së kush po i ndërton është më vështirë t’i gjendet përgjigjja, por jo edhe kush po i blen - janë banorët e fshatrave të braktisura si Akllapi. 
Meqë pushtetet kanë dështuar t’iu shkojnë afër, duket se të dëshpëruarit kanë vendosur t’iu vijnë para hundëve. Veç të tjerash, të shijojnë edhe debatin për gropat e pambuluara, për faturat e fryra të rrymës, për autobusët e rinj, për dekorimin e qytetit për Vitin e Ri, e për “verën n’dimën”.

Viti 2017 s’do mend se do të ketë temë të nxehtë punën e tokës – Veriun dhe kufirin me Malin e Zi. S’do të ishte keq nëse i kushtojmë pak vëmendje edhe tokës që s’po na e kërcënon kush. Ajo s’po falet, as s’po shitet – ajo po braktiset.