-
Nga:
Bejtush Gashi
- 15 prill 2025 09:00
- Shpërndaje në:
Policia është një nga institucionet kyç për garantimin e sigurisë dhe rendit publik, dhe suksesi i saj në përmbushjen e këtyre funksioneve është i ndikuar nga shumë faktorë. Pavarësisht se kapacitetet teknike dhe struktura organizative janë të rëndësishme për efikasitetin e saj, një komponent tjetër kyç që nuk mund të injorohet është motivimi dhe mirëqenia e stafit policor. Në këtë kontekst trajtimi i drejtë dhe i barabartë i punonjësve, përfshirë pagesën për orët shtesë, është një faktor thelbësor që ndikon drejtpërdrejt në performancën e punonjësve të rendit. Pagesa për orët shtesë jo vetëm që është një obligim ligjor, por është gjithashtu një formë shpërblimi që mundëson përkushtim të lartë dhe gatishmëri për të përballuar sfidat e mëdha që ndodhin në terren.
Në Kosovë, megjithatë, raportet dhe dëshmitë e përsëritura nga punonjësit e Policisë së Kosovës tregojnë për një problem sistematik të mospagesës së orëve shtesë. Ky fenomen ka bërë që shumë punonjës të ndihen të injoruar dhe të dekurajuar, duke ulur ndjeshëm moralin dhe motivimin e tyre për të kryer detyrat e tyre me angazhim dhe efikasitet. Kjo situatë jo vetëm që cenon të drejtat bazë të punonjësve, por krijon pasoja zinxhirore që ndikojnë në gjithë sistemin e sigurisë, duke ndikuar në cilësinë e shërbimeve dhe besimin e qytetarëve në institucionet e sigurisë.
Pasojat e dështimit në zbatimin e obligimeve ligjore për orët shtesë janë të shumta dhe prekin shumë aspekte të ndryshme, duke krijuar një pasojë zinxhirore që dëmton jo vetëm zyrtarët policorë, por edhe funksionimin e përgjithshëm të Policisë së Kosovës dhe besimin e qytetarëve në institucionet e sigurisë. Disa nga pasojat kryesore janë:
Demotivimi dhe stresi psikologjik i zyrtarëve policorë: Zyrtarët e policisë përballen me presione të vazhdueshme dhe rreziqe të larta gjatë kryerjes së detyrave të tyre. Këto sfida përfshijnë orare të gjata pune, ndërhyrje në situata të rrezikshme, ekspozimin ndaj ngjarjeve traumatike dhe shpeshherë mungesën e mbështetjes së duhur nga strukturat institucionale. Kur këto sakrifica nuk njihen përmes shpërblimeve të drejta, transparente dhe të qëndrueshme, pasojat janë të menjëhershme dhe afatgjata për shëndetin mendor dhe moralin e zyrtarëve policorë. Sipas Maslach & Leiter (2016), mungesa e shpërblimit është një nga faktorët kyç që kontribuon në shfaqjen e sindromës së lodhjes ekstreme ("burnout"), e cila përfshin lodhjen emocionale, depersonalizimin dhe ndjenjën e pavlefshmërisë profesionale. Në Policinë e Kosovës, simptomat e këtij fenomeni janë tashmë të dukshme: lodhje kronike, mungesë motivimi, reduktim i përkushtimit dhe rënie e moralit në punë. Demotivimi dhe lodhja psikologjike nuk janë thjesht çështje individuale, por pasqyrë e një sistemi që duhet reformuar. Investimi në mirëqenien psikologjike dhe profesionale të zyrtarëve policorë nuk është vetëm domosdoshmëri humane, por edhe strategji për rritjen e efektivitetit dhe besimit qytetar ndaj institucionit të Policisë.
Ulja e cilësisë së shërbimeve dhe rreziku për sigurinë publike: Dështimi në zbatimin e obligimeve ligjore për pagesën e orëve shtesë ndikon drejtpërdrejt në motivimin dhe gatishmërinë e zyrtarëve policorë për të ndërmarrë detyra shtesë apo për të ofruar shërbime emergjente me cilësi. Sipas raportit të OSBE-së për vitin 2021, mungesa e mbulimit adekuat patrullues në disa rajone të Ballkanit Perëndimor ka rezultuar në rritje të incidenteve të paadresuara në kohë, gjë që ka dëmtuar ndjeshëm besimin e publikut ndaj institucioneve të sigurisë. Kjo situatë përbën rrezik të madh për funksionin parandalues dhe reagues të policisë.
Në vende demokratike si Mbretëria e Bashkuar dhe Gjermania, studimet kanë treguar një lidhje të qartë midis motivimit të personelit të sigurisë dhe efektivitetit të shërbimeve që ata ofrojnë. Për shembull, një studim i kryer nga "Her Majesty’s Inspectorate of Constabulary and Fire & Rescue Services" (HMICFRS) në vitin 2022 thekson se në zonat ku policia përballet me mungesë burimesh dhe stafi të demotivuar, ka një rritje të ndjeshme të kohës së reagimit ndaj incidenteve dhe një ulje të ndjeshme në cilësinë e ndërveprimit me qytetarët. Kjo jo vetëm që komprometon rendin publik, por gjithashtu dobëson kapacitetin e policisë për të ndërtuar partneritete të forta me komunitetin.
Po ashtu, në Shtetet e Bashkuara, një raport i publikuar nga National Institute of Justice (NIJ, 2020) tregon se forcat policore që operojnë në kushte të dobëta pune, me nivel të ulët pagese dhe pa mbështetje psikologjike adekuate, kanë më shumë gjasa të përfshihen në sjellje të papërshtatshme, të reagojnë me vonesë në raste emergjente, dhe të kenë vështirësi në menaxhimin e situatave krizë. Prandaj, për të garantuar sigurinë publike dhe për të mbrojtur të drejtat e qytetarëve, është thelbësore që strukturat e rendit të mbështeten me burime të mjaftueshme financiare, kushte pune dinjitoze dhe politika të qëndrueshme motivimi. Këto masa nuk janë vetëm të dëshirueshme, por përbëjnë një domosdoshmëri për funksionimin efektiv të shtetit të së drejtës në një shoqëri demokratike.
Rritja e pakënaqësisë dhe tensioneve brenda Policisë: Një institucion që nuk respekton kontratat dhe nuk komunikon qartë me punonjësit e vet, e minon kohesionin e brendshëm dhe krijon një ambient pune toksik. Konfliktet horizontale mes stafit dhe vertikale mes niveleve drejtuese janë më të shpeshta kur ndihen padrejtësi strukturore. Protestat e përsëritura të sindikatave policore në Kosovë dëshmojnë për një akumulim të pakënaqësive që rrezikojnë funksionimin normal të institucionit. Situata të ngjashme janë vërejtur edhe në shtete të tjera demokratike. Në Francë, për shembull, në vitin 2020, policia organizoi protesta të gjera kundër deklaratave të qeverisë që, sipas tyre, cenonin integritetin dhe reputacionin e policëve, si dhe për shkak të mungesës së mbështetjes institucionale. Në Shtetet e Bashkuara, pas ngjarjeve të lidhura me protestat e "Black Lives Matter", shumë oficerë policie shprehën pakënaqësi të thellë me drejtuesit e tyre, duke dhënë dorëheqje në grup ose duke protestuar për mungesë mbështetjeje dhe për ngarkesë të madhe emocionale dhe profesionale. Në Gjermani, sindikatat e policisë kanë ngritur zërin vazhdimisht për mungesë të investimeve në pajisje moderne dhe për ngarkesën e tepërt në punë, duke kërkuar kushte më të mira pune dhe më shumë përfshirje në vendimmarrje. Këto raste tregojnë se tensionet e brendshme nuk janë unike për vende me institucione të brishta, por mund të prekin edhe shtete me demokraci të konsoliduar, nëse mungon dialogu i hapur dhe respektimi i standardeve të punës.
Potencial për emigrim ose kalim në sektorë të tjerë: Nëse institucionet publike nuk arrijnë të ofrojnë kushte të denja pune, përfitime konkurruese dhe mundësi zhvillimi profesional, stafi i kualifikuar do të kërkojë alternativa më të favorshme – shpesh jashtë sektorit publik apo jashtë vendit. Ky fenomen, i njohur si "brain drain", është i pranishëm edhe në sektorin e sigurisë në Kosovë. Sipas Friedrich-Ebert-Stiftung (2022), mungesa e perspektivës karriere dhe pagat joadekuate kanë nxitur një numër në rritje profesionistësh të largohen nga sektori publik, përfshirë edhe nga policia dhe shërbimet e tjera të sigurisë. Krahasimisht, në shtete si Gjermania, ekzistojnë skema të qarta të zhvillimit të karrierës, trajnimeve të vazhdueshme dhe shpërblimeve për performancë, që shërbejnë si mekanizma mbajtjeje dhe motivimi për personelin e sigurisë (BMI, 2020). Kosova, përballë këtyre sfidave, rrezikon të humbasë një kapital njerëzor të vlefshëm, duke krijuar boshllëqe kritike në aftësi dhe përvojë brenda institucioneve të sigurisë.
Rreziku për rritjen e korrupsionit: Mungesa e motivimit dhe shpërblimit të drejtpërdrejtë të punonjësve të policisë mund të krijojë kushte të favorshme për zhvillimin e praktikave korruptive. Kur punonjësit ndihen të injoruar ose të papaguar për punën e tyre shtesë, ata mund të kërkojnë mundësi të tjera për të mbushur boshllëqet financiare. Kjo mund të rrisë rrezikun për korrupsion në formën e marrjes së ryshfetit, shpërdorimit të pushtetit ose neglizhimit të detyrave të tyre. Nëse këto praktika bëhen norma, ato dëmtojnë besimin qytetar dhe e dobësojnë integritetin e institucioneve të sigurisë.
Korrupsioni shpesh buron jo vetëm nga oportuniteti, por edhe nga nevoja – veçanërisht kur punonjësit ndihen të neglizhuar apo të nënpaguar. Nëse mospagesa e orëve shtesë dhe mbingarkesa me punë bëhet normë, atëherë përfshirja në praktika si marrja e ryshfetit, shpërdorimi i pozitës apo anashkalimi i detyrave bëhet më e mundshme. Në këtë kuadër, korrupsioni rrit mundësinë e abuzimeve dhe cenon rëndë besimin dhe ligjshmërinë e sistemit të sigurisë.
Në vende me standarde më të larta demokratike, si Suedia apo Zvicra, korrupsioni në sektorin e sigurisë është i ulët falë politikave të fuqishme të transparencës, auditimeve të brendshme dhe sistemit efektiv të denoncimeve (Transparency International, 2022).
Për të adresuar këtë problem, është e nevojshme një qasje e integruar që kombinon përmirësimin e kushteve të punës me mekanizma funksionalë të etikës dhe kontrollit të brendshëm. Vetëm kështu mund të parandalohet rritja e korrupsionit dhe të sigurohet një administratë publike më e pastër dhe më efikase.
Humbje e besimit të qytetarëve në institucionet e sigurisë: Besimi qytetar është një komponent kyç për legjitimitetin institucional dhe funksionimin demokratik. Teoria e legjitimitetit (Tyler, 2006) thekson se qytetarët janë më të gatshëm të bashkëpunojnë me autoritetet kur perceptojnë drejtësi procedurale, respekt dhe trajtim të barabartë. Në këtë kontekst, perceptimi i policisë si institucion i ngarkuar, joefikas ose i politizuar, dëmton besimin dhe krijon një distancë të rrezikshme mes qytetarëve dhe autoriteteve. Sipas UNDP (2023), vetëm 45% e qytetarëve të Kosovës kanë besim të lartë në Policinë e Kosovës – një tregues që tregon shqetësim për kohezionin shoqëror dhe efektivitetin institucional. Në vende me demokraci të konsoliduar, si p.sh. Finlanda apo Kanadaja, niveli i besimit në polici kapërcen 70% (OECD, 2021), falë profesionalizmit, transparencës dhe mekanizmave efektivë të llogaridhënies. Diferenca në këto kontekste shpjegon ndikimin që kanë resurset, mbështetja institucionale dhe praktikat e menaxhimit të brendshëm në ndërtimin e besimit qytetar.
Në përgjithësi, pasojat e mospagesës së orëve shtesë janë shumëdimensionalë dhe kërkojnë ndërhyrje të shpejtë dhe të efektshme për të parandaluar përkeqësimin e situatës dhe për të siguruar një sistem sigurie që është funksional, i besueshëm dhe i motivuar.
Çështja e mospagesës së orëve shtesë nuk përbën vetëm një problem të menaxhimit financiar, por shpreh një mangësi të theksuar në strukturën dhe funksionimin institucional. Për të ruajtur integritetin dhe efikasitetin e Policisë së Kosovës, janë të nevojshme masa të menjëhershme dhe të qëndrueshme:
• Kornizë ligjore e qartë dhe zbatim rigoroz i saj: Duhet një rishikim i thelluar dhe harmonizim i rregulloreve që lidhen me orët shtesë, si dhe mbikëqyrje e vazhdueshme nga autoritetet përgjegjëse.
• Transparencë në buxhetim dhe shpërndarje të fondeve: Implementimi i një sistemi të pavarur auditimi për përdorimin e fondeve të destinuara për personelin në sektorin e sigurisë, për të siguruar transparencë dhe llogaridhënie.
• Fokus te mirëqenia e punonjësve: Krijimi i mundësive për mbështetje psikologjike, ofrimi i trajnimeve për menaxhimin e stresit dhe zhvillimi i sistemeve që mbështesin vlerësimin dhe përmirësimin e moralit të stafit.
• Reformë menaxheriale dhe forcim i kapaciteteve drejtuese: Përmirësimi i komunikimit brenda strukturave të Policisë dhe ndërtimi i një kulture organizative që promovon meritokracinë dhe drejtësinë.
• Krijimi i mekanizmave të ankimit dhe mbrojtjes së punonjësve: Vendosja e një mekanizmi efikas për denoncimin e padrejtësive dhe sigurimin e mbrojtjes së të drejtave të punonjësve të Policisë.
Këto masa do të ndihmojnë në adresimin e problemeve strukturore dhe do të kontribuojnë në forcimin e besueshmërisë dhe efiçiencës së institucioneve të sigurisë.
