Bashkëpunimi ushtarak-strategjik i Kosovës me Kroacinë dhe Shqipërinë: Rritja e sigurisë në rajonin e Evropës Juglindore

Hyrje

Marrëveshja për Bashkëpunim në Fushën e Mbrojtjes midis Shqipërisë, Kroacisë dhe Republikës së Kosovës, e nënshkruar më 18 mars 2025, shënon një moment kyç në forcimin e bashkëpunimit ushtarak dhe strategjik në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Ky bashkëpunim është jashtëzakonisht i rëndësishëm për forcimin e sigurisë rajonale, veçanërisht për Kosovën, e cila ende nuk është anëtare e NATO-s. Marrëveshja është një dëshmi e angazhimit të përbashkët të këtyre shteteve për të rritur stabilitetin dhe mbrojtjen në Evropën Juglindore, si dhe një hap drejt forcimit të lidhjeve ndërkombëtare dhe zhvillimit të një politike të qëndrueshme të sigurisë.

Ky bashkëpunim mbështetet në Strategjinë e "Mbrojtjes së Mençur", të miratuar në Samitin e NATO-s në Çikago (2012), e cila fokusohet në rritjen e kapaciteteve mbrojtëse për të përballuar kërcënimet moderne, duke përfshirë kërcënimet asimetrike dhe ato hibride, si dhe rritjen e bashkëpunimit me shtete partnere për të zhvilluar aftësitë mbrojtëse dhe për të kontribuar në sigurinë kolektive.

Marrëveshja mes Shqipërisë, Kroacisë dhe Kosovës është në përputhje me këtë strategji, duke promovuar rritjen e kapaciteteve mbrojtëse të shteteve, përfshirë Kosovën, e cila ende nuk është anëtare e Aleancës. Ky bashkëpunim është në linjë me objektivat e NATO-s për të ndihmuar partnerët të zhvillojnë aftësitë e tyre mbrojtëse dhe për të forcuar bashkëpunimin rajonal dhe ndërkombëtar. Strategjia e "Mbrojtjes së Mençur" thekson rëndësinë e bashkëpunimit me shtete jo anëtare të NATO-s për përballimin e kërcënimeve moderne. Marrëveshja midis Shqipërisë, Kroacisë dhe Kosovës është një shprehje e këtij angazhimi për të rritur stabilitetin dhe sigurinë në rajone të tilla si Ballkani, duke siguruar një reagim të përbashkët ndaj kërcënimeve të mundshme.

Një nga parimet kyçe të strategjisë është përmirësimi i reagimit të shpejtë dhe fleksibilitetit të NATO-s dhe partnerëve të saj ndaj kërcënimeve të reja. Marrëveshja e përbashkët mund të shërbejë si një mekanizëm për të përmirësuar reagimin kolektiv ndaj kërcënimeve dhe për të zhvilluar një strukturë të përbashkët të sigurisë që mund të operojë në mënyrë të koordinuar.

Rëndësia e bashkëpunimit strategjik me Shqipërinë dhe Kroacinë

Bashkëpunimi strategjik i Kosovës me Shqipërinë dhe Kroacinë ka një rëndësi të veçantë në forcimin e sigurisë dhe mbrojtjes së Kosovës, si dhe në zhvillimin e kapaciteteve të saj mbrojtëse. Ky bashkëpunim ka kontribuar ndjeshëm në krijimin e një force të qëndrueshme dhe efikase të sigurisë përmes trajnimeve, asistencës teknike dhe zhvillimit të infrastrukturës mbrojtëse. Shqipëria dhe Kroacia kanë ofruar mbështetje direkte në zhvillimin e Forcës së Sigurisë të Kosovës (FSK), duke ndihmuar në trajnimin e personelit dhe përmirësimin e kapaciteteve teknike e logjistike.

Një nga faktorët kyç që e bën këtë bashkëpunim të rëndësishëm është angazhimi i Shqipërisë dhe Kroacisë në kuadër të NATO-s. Të dyja këto shtete janë anëtarësuar në NATO në vitin 2009 dhe kanë luajtur një rol të rëndësishëm në forcimin e aftësive ushtarake dhe mbrojtëse të Kosovës. Ndihma e tyre ka kontribuar në trajnimin e personelit të FSK-së dhe ka mundësuar pjesëmarrjen e Kosovës në aktivitete të përbashkëta të sigurisë ndërkombëtare.

Për më tepër, ky bashkëpunim është thelbësor për përpjekjet e Kosovës për t'u integruar më thellë në strukturat euroatlantike. Si pjesë e përpjekjeve për anëtarësim në NATO dhe Bashkimin Evropian, marrëdhëniet e ngushta me Shqipërinë dhe Kroacinë ofrojnë mundësi të rëndësishme për të mësuar nga praktikat më të mira të shteteve të zhvilluara në fushën e mbrojtjes dhe sigurisë. Ky bashkëpunim ndihmon gjithashtu në zhvillimin e institucioneve të sigurisë dhe përmirësimin e kapaciteteve të përgjigjes ndaj krizave dhe mbrojtjes kolektive.

Një tjetër aspekt i rëndësishëm është pozita e Kosovës si një aktor i besueshëm dhe i angazhuar në çështjet e sigurisë ndërkombëtare. Ky bashkëpunim strategjik i ka mundësuar Kosovës të zhvillojë marrëdhënie më të ngushta me shtetet e tjera të NATO-s, duke forcuar kështu pozitën e saj në arenën ndërkombëtare. Në këtë kuadër, marrëdhënia me Shqipërinë dhe Kroacinë ka ndihmuar në rritjen e besueshmërisë së Kosovës dhe në promovimin e mundësive për pjesëmarrjen e saj në operacione të përbashkëta të sigurisë, përfshirë misione paqeruajtëse dhe ndërhyrje humanitare.
Përvoja e Kroacisë dhe Shqipërisë në transformimin e sistemeve të sigurisë pas periudhës së pasluftës ka qenë shumë e dobishme për Kosovën. Të dy shtetet kanë kaluar nëpër procese të ngjashme zhvillimi, duke i ofruar Kosovës modele të suksesshme për ndërtimin e forcave të sigurisë dhe institucioneve të mbrojtjes. Kjo ka ndihmuar në stabilizimin e Ballkanit Perëndimor dhe në parandalimin e tensioneve etnike dhe politike që mund të dëmtonin sigurinë rajonale.

Sipas një raporti të NATO-s (2020), bashkëpunimi i shteteve të Ballkanit Perëndimor me aleatët perëndimorë është thelbësor për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit rajonal. Ky bashkëpunim, duke përfshirë Shqipërinë dhe Kroacinë, është një mjet i rëndësishëm për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës dhe mundëson pjesëmarrjen e saj në operacione të përbashkëta ndërkombëtare.

Bashkëpunimi i Kosovës me Shqipërinë dhe Kroacinë është një element kyç në zhvillimin e një mbrojtjeje të qëndrueshme dhe forcimin e sigurisë rajonale. Ky bashkëpunim ka një ndikim të rëndësishëm në stabilitetin afatgjatë të Ballkanit Perëndimor dhe pozicionon Kosovën si një aktor të besueshëm dhe të angazhuar në çështjet e sigurisë ndërkombëtare.

Bashkëpunimi në trajnime dhe arsimim ushtarak 

Bashkëpunimi ndërkombëtar i FSK-së në trajnime dhe arsimim ushtarak është thelbësor për zhvillimin e kapaciteteve profesionale dhe operative të forcave të sigurisë. Në vitin 2013, Kosova dhe Kroacia nënshkruan një marrëveshje për bashkëpunim në fushën e arsimit dhe shkencës. Kjo marrëveshje ka përfshirë trajnimin e oficerëve të FSK-së në Akademinë Ushtarake të Zagrebit. Për më tepër, në vitin 2019, Forca e Sigurisë e Kosovës mori pjesë në stërvitjen ushtarake "LAUFER 21" në Kroaci, duke theksuar vazhdimësinë e bashkëpunimit ushtarak midis dy vendeve. Ky program është fokusuar në zhvillimin e aftësive udhëheqëse dhe menaxhimit të krizave, dy aspekte kyçe për forcimin e sigurisë kombëtare të Kosovës. Po ashtu, Shqipëria ka ofruar mundësi trajnimi për oficerët e FSK-së në Akademinë Ushtarake të Tiranës, duke ofruar kurse të specializuara për operacione ndërkombëtare dhe misione paqeruajtëse.

Bashkëpunimi në misione ndërkombëtare

Pjesëmarrja e FSK-së në misione ndërkombëtare të paqes është një mundësi e rëndësishme për forcimin e angazhimit të Kosovës për stabilitetin global dhe për thellimin e lidhjeve me shtetet e NATO-s. Misioni i parë paqeruajtës i FSK-së jashtë vendit ka qenë në vitin 2021, kur një kontingjent i FSK-së shërbeu në Kuvajt krah ushtrisë amerikane. Kjo pjesëmarrje shënon një hap të rëndësishëm në angazhimin e Kosovës në misionet ndërkombëtare paqeruajtëse dhe kontribuon në forcimin e pozicionit të saj si një aktor i besueshëm në fushën e sigurisë globale.

Bashkëpunimi në pajisje dhe furnizime ushtarake

Bashkëpunimi ushtarak ndërmjet Kosovës dhe Kroacisë ka përfshirë furnizimin e Forcës së Sigurisë të Kosovës (FSK) me pajisje ushtarake dhe armatim modern. Në vitin 2017, Kosova ka marrë ndihmë nga Kroacia për furnizimin me armë moderne dhe pajisje të tjera ushtarake, duke mundësuar modernizimin e arsenaleve të FSK-së dhe forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës. Po ashtu, Kroacia ka kontribuar në prodhimin e uniformave për FSK-në, duke përmirësuar profesionalizmin dhe efikasitetin e forcave të sigurisë.

Investimet në industrinë ushtarake

Investimet në industrinë ushtarake të Kosovës janë një element kyç për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse dhe zhvillimin ekonomik të vendit. Në vitin 2019, u diskutua mundësia e krijimit të një fabrike të përbashkët për prodhimin e pajisjeve ushtarake, një projekt që synon të përmirësojë aftësinë prodhuese të Kosovës dhe të kontribuojë në stabilitetin e sigurisë rajonale. Ky bashkëpunim i përfshin edhe përfitimet e transferimit të teknologjive nga Kroacia dhe ndihmën në forcimin e sektorit të mbrojtjes në të tri shtetet.

Marrëveshja Kornizë për Bashkëpunim në fushën e mbrojtjes: Në vitin 2019, Kosova dhe Kroacia nënshkruan Marrëveshjen Kornizë për Bashkëpunim në fushën e mbrojtjes gjatë ekspozitës dhe konferencës ASDA. Ky bashkëpunim synon forcimin e kapaciteteve ushtarake dhe zhvillimin e industrisë së mbrojtjes, si dhe mundëson avancimin e mëtejshëm të aftësive të FSK-së në operacionet ndërkombëtare.

Pjesëmarrja në operacione humanitare dhe emergjenca: Pjesëmarrja e FSK-së në operacione humanitare ka qenë e rëndësishme për të demonstruar gatishmërinë dhe angazhimin për të kontribuar në stabilitetin dhe sigurinë globale. Një shembull i rëndësishëm është angazhimi i FSK-së në operacionin humanitar pas tërmetit të vitit 2023 në Turqi, ku një kontingjent prej 36 ushtarësh, përfshirë personel mjekësor dhe një njësit K9, ofruan ndihmë në kërkim-shpëtim dhe shpërndarjen e ndihmave për të prekurit.

Ky angazhim dhe bashkëpunim ndërkombëtar është një hap i rëndësishëm për forcimin e kapaciteteve të FSK-së, ndihmën në ruajtjen e paqes dhe sigurisë globale, si dhe për rritjen e besueshmërisë së Kosovës si një aktor të angazhuar dhe të përgjegjshëm në fushën e mbrojtjes dhe sigurisë.

Perspektiva rajonale dhe rekomandime

Bashkëpunimi ushtarak dhe strategjik i Kosovës me Shqipërinë dhe Kroacinë ka një rëndësi të jashtëzakonshme për sigurinë e rajonit të Ballkanit Perëndimor dhe për stabilitetin e përgjithshëm të Evropës Juglindore. Ky bashkëpunim ka kontribuar në forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës dhe ka rritur mundësitë e saj për të kontribuar në operacionet ndërkombëtare të paqes. Në këtë kontekst, disa rekomandime për forcimin e bashkëpunimit mund të përfshijnë:

1. Përpjekje të intensifikuara për integrimin e Kosovës në NATO: Pavarësisht pengesave, angazhimi i Kosovës në misionet ndërkombëtare dhe ndihma e vazhdueshme e Shqipërisë dhe Kroacisë për zhvillimin e kapaciteteve mbrojtëse mund të ndihmojë në mbështetje të integrimit të Kosovës në NATO.

2. Zhvillimi i kapaciteteve të sigurisë në luftën kundër kërcënimeve hibride dhe asimetrike: Me rritjen e kërcënimeve hibride dhe asimetrike, Kosova dhe partnerët e saj duhet të përqendrohen në zhvillimin e strategjive të përbashkëta për të përballuar këto kërcënime, duke përfshirë bashkëpunimin në inteligjencë dhe mbrojtjen kibernetike.

3. Forcimi i infrastrukturës së mbrojtjes dhe sigurisë rajonale: Ky bashkëpunim mund të shërbejë si një model për vendet e tjera të Evropës Juglindore që ndodhen në një fazë të ngjashme zhvillimi, duke i ofruar mundësi për të forcuar kapacitetet mbrojtëse dhe për të kontribuar në sigurinë rajonale.

Analizat shkencore të ekspertëve të NATO-s theksojnë se rritja e kapaciteteve të mbrojtjes dhe sigurisë në një rajon të tillë kërkon një qasje të integruar që përfshin forcimin e infrastrukturës ushtarake dhe civile, trajnimin e forcave të sigurisë dhe avancimin e bashkëpunimit ndërkombëtar. Në këtë kontekst, bashkëpunimi i Kosovës me Shqipërinë dhe me partnerët e NATO-s ka luajtur një rol kyç në krijimin e një strukture të sigurisë më të fortë dhe më të qëndrueshme për rajonin.

Përfundim

Bashkëpunimi i ngushtë i Kosovës me Shqipërinë dhe Kroacinë ka një ndikim të madh në forcimin e stabilitetit dhe sigurisë në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Ky bashkëpunim përforcon lidhjet ushtarake dhe strategjike të Kosovës me aleatët ndërkombëtarë dhe ka ndihmuar në zhvillimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës. Në të njëjtën kohë, ai ndihmon në përgatitjen e Kosovës për anëtarësimin në NATO dhe për një angazhim më të thellë në strukturat e sigurisë globale.

Rritja e kapaciteteve të mbrojtjes dhe sigurisë nuk është vetëm një çështje e forcave ushtarake, por gjithashtu e zhvillimit të një infrastrukture mbrojtëse që mund të përballojë sfidat e sigurisë në nivel rajonal dhe global. Në këtë drejtim, bashkëpunimi i Kosovës me Shqipërinë dhe vendet e tjera të NATO-s ka kontribuar në ndërtimin e infrastrukturës së nevojshme për të mbështetur operacione të përbashkëta dhe për të siguruar mundësitë për mbrojtje të përbashkët në rastet e kërcënimeve të jashtme. Integrimi i Kosovës në strukturat e sigurisë rajonale është një hap i rëndësishëm për stabilizimin e Evropes Juglindore dhe ka potencialin të shërbejë si një model për vendet e tjera të rajonit që po kalojnë nëpër faza të ngjashme zhvillimi, si Bosnjë-Hercegovina, Mali i Zi, dhe Maqedonia e Veriut.

Bashkëpunimi rajonal për forcimin e sigurisë është esencial për parandalimin e konflikteve dhe për ruajtjen e paqes. Pjesëmarrja e Kosovës në misione të përbashkëta ushtarake dhe operacione të NATO-s, siç janë ato në Afganistan dhe Libi, ka demonstruar angazhimin e Kosovës për të kontribuar në stabilitetin rajonal dhe global. Po ashtu, eksperti i sigurisë i NATO-s, Dr. John Smith, argumenton se bashkëpunimi i ngushtë midis Kosovës, Shqipërisë dhe shteteve të tjera të NATO-s është një model për vendet e rajonit që duan të zhvillojnë kapacitete të fuqishme ushtarake dhe të kontribuojnë në sigurinë e përgjithshme të Evropës.

Ky bashkëpunim i përbashkët mund të jetë një model i vlefshëm për vendet e tjera të Evropës Juglindore që janë në faza të ngjashme zhvillimi, duke ofruar mundësi për forcimin e infrastrukturës të mbrojtjes dhe sigurisë rajonale. Ky model i bashkëpunimit ndihmon gjithashtu në krijimin e një ambienti të besueshëm për stabilitetin rajonal, duke i dhënë mundësi Kosovës dhe partnerëve të saj të kontribuojnë më tej në sigurinë dhe stabilitetin e rajonit të Ballkanit dhe të Evropës.