Përderisa protestat masive kundër qeverisë së presidentit Erdogan në Turqi vazhdojnë, sekretari i përgjithshëm i Goethe-Institut, Johannes Ebert, shpreh solidaritetin e tij me protestuesit: “Ne qëndrojmë krah punonjësve të kulturës dhe institucioneve që mbrojnë lirinë e shprehjes dhe të drejtat kulturore”, thotë Ebert, i cili mbikëqyr 158 institucione në 98 shtete.
Në Turqi ka tri degë të Goethe-Institut — në kryeqytetin e vendit, Ankara, si dhe në Izmir dhe Stamboll, ku protestat masive filluan së fundmi pas arrestimit dhe pezullimit të kryetarit të qytetit, Ekrem Imamoglu.
Ndërtesa e Goethe-Institut në Stamboll ndodhet në zemër të metropolit turk, vetëm një hap larg Sheshit ikonik “Taksim”, ku zakonisht mblidhen shumica e protestuesve.
Sheshi tani është i mbyllur nga forcat e sigurisë, pasi qeveria turke vazhdon të shtypë protestat.
Parku “Gezi”, një nga hapësirat e fundit të gjelbra në qytetin e Stambollit, ndodhet ngjitur me sheshin “Taksim”. Planet e kontestueshme të zhvillimit për parkun shkaktuan një valë të mëparshme protestash kombëtare. Gjatë verës së vitit 2013, qindra mijëra njerëz dolën në rrugë për të protestuar kundër qeverisë së Erdogan për një sërë çështjesh. Shteti e shtypi brutalisht këtë protestë dhe arrestoi mijëra persona.
Por ngjarjet e sotme në Turqi përfaqësojnë kulmin e ulët të një rënieje të gjatë drejt autokracisë.
Rreth 190 shkrimtarë dhe intelektualë turq kanë publikuar një deklaratë të përbashkët kundër arrestimit të Imamoglut, duke refuzuar të mbeten të heshtur.
Fituesi i çmimit “Nobel” për letërsi, Orhan Pamuk, gjithashtu ka folur.
“Për dekadën e kaluar, Turqia nuk ka qenë një demokraci e vërtetë — vetëm një demokraci zgjedhore, ku mund të votosh për kandidatin tënd të preferuar, por nuk ke liri shprehjeje ose mendimi”, shkruan Pamuk në një artikull për “The Guardian”.
“Tani, me arrestimin e politikanit më të njohur të vendit — kandidatit që do të kishte fituar shumicën e votave në raundin e ardhshëm të zgjedhjeve kombëtare — edhe kësaj forme të kufizuar e demokracisë po i vjen fundi”, vazhdon shkrimtari duke iu referuar Imamoglut.
Pianisti Fazil Say ka postuar një videoklip kënge në mediat sociale që tregon këpucë të varura në një barrierë policie që u përkisnin demonstruesve që i humbën ato gjatë ikjes nga kamionët e ujit dhe gazit lotsjellës.
Qeveria federale gjermane gjithashtu ka dënuar ashpër sulmet ndaj demokracisë në Turqi. Pavarësisht ndërprerjeve, Goethe-Instituti vazhdon punën e tij në vend.
“Programet tona kulturore, kurset e gjuhës, provimet, gjithçka vazhdon”, thotë sekretari i përgjithshëm i Institutit.
“Jemi në vend, kemi hapësira të hapura në projektet tona, dhe jemi një kontakt i rëndësishëm për artistët, shton Ebert, duke theksuar se punonjësit turq të kulturës luajnë një rol themelor në situatën e tanishme, pasi ata po përdorin dukshmërinë dhe platformat e tyre për të shprehur mendimet publike.
“Në këto kohë të vështira”, thotë ai, artistët janë veçanërisht të interesuar për të bashkëpunuar me Goethe-Instituti.
Turqia, Rusia, Bjellorusia, Hungaria dhe tani SHBA — sunduesit autokratë po formojnë zhvendosje gjeopolitike. A duhet që Gjermania të përshtatë punën e saj kulturore të jashtme? “Sigurisht”, pranon Ebert, “si një Institut global i kulturës, ne po pyesim veten: Si do ta trajtojmë këtë situatë?”
“Lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka vazhduar për tre vjet. Përveç kësaj, ka pasur një zhvendosje politike në Shtetet e Bashkuara, ku shumë gjëra po hidhen poshtë në një kohë shumë të shkurtër, dhe rëndësia e rritjes së Kinës”, thotë Ebert.
“Ne po e shohim luftën në Lindjen e Mesme me shqetësim. Kjo ka një ndikim të madh në punën tonë kulturore, ashtu siç nuk ka pasur një tjetër konflikt”, shton ai. Gjermania është kritikuar ashpër, veçanërisht në vendet arabe, për mbështetjen e saj për Izraelin, që perceptohet si shumë njëanshëm, shpjegon Ebert.
“Po shohim gjithashtu protesta masive në vende të ndryshme ku punonjësit e kulturës shpesh luajnë një rol të rëndësishëm — Gjeorgji, Serbi dhe tani Turqi”.
Sipas sekretarit të përgjithshëm, misioni i Goethe-Institut nuk ka ndryshuar: Ai synon të promovojë shkëmbimin ndërkombëtar të kulturës dhe gjuhën gjermane, dhe të ofrojë informacion mbi Gjermaninë bazuar në vlerat liberale dhe sundimin e ligjit. Komunikimi i kësaj jashtë vendit është më i rëndësishëm se kurrë, thotë Ebert.
Ai sheh një nevojë të veçantë për veprim në SHBA.
“Si mund të arrijmë te njerëzit që nuk i kemi arritur më parë?”, pyet Ebert. Goethe-Institut ka shtatë institute në SHBA dhe, sipas Ebert, ka një rrjet shkollash që shtrihet në të gjitha 50 shtetet.
“Sfidë është të arrish përtej kryeqyteteve në Lindje dhe Perëndim, për shembull, me festivale filmi dhe projekte kulturore”.
Ebert dëshiron të mbështetet në suksesin e Vitit të Miqësisë Gjermano-Amerikane të mbajtur në vitin 2018 me moton “Wunderbar Together”, që arriti dy milionë njerëz në atë kohë.
“Ndoshta një përpjekje e tillë e koordinuar është e nevojshme përsëri për të korrigjuar lajmet e rreme për Evropën dhe Gjermaninë dhe, mbi të gjitha, për të vendosur kontakt midis njerëzve përtej politikës”.
Ndërkohë, Fondacioni i Trashëgimisë Kulturore Prusiane (SPK), institucioni më i madh kulturor i Gjermanisë, ka kritikuar planet e Donald Trumpit për të ushtruar presion mbi muzetë amerikan.
“Pasi sulmoi lirinë akademike, presidenti i SHBA-së tani po sulmon muzetë e pavarura”, ka thënë presidenti i fondacionit Hermann Parzinger dhe pasardhësi i tij i emëruar, Marion Ackermann, në Berlin të premten.
Përveç tërheqjes së financimeve të mëdha për kërkimin në universitete, presidenti i SHBA-së, Trump, nënshkroi një urdhër ekzekutiv në fund të marsit që kërkonte që Institucioni Smithsonian të hiqte “narrativa përçarëse” dhe “ideologji antiamerikane” nga shumë muze dhe qendra kërkimore.
“Ne në shoqëritë e lira angazhohemi në diskutime, negociojmë çështje, por nuk lejojmë që ajo që mendohet dhe shfaqet të përcaktohet me dekret”, ka thënë Parzinger.
Goethe-Instituti ka zhvilluar punë kulturore jashtë vendit për më shumë se 70 vjet. Sekretari i përgjithshëm i Goethe-Institut, Ebert vazhdon ta konsiderojë këtë “një investim jashtëzakonisht të rëndësishëm”.
Në vitin 2023, Instituti ka pasur nevojë të heqë dorë nga 10 për qind e buxhetit të tij. Nëntë lokacione, kryesisht në Itali dhe Francë, si dhe ai në Uashington, kishin nevojë të mbyllen.
Aktualisht, ka shumë diskutime në Gjermani për sigurinë dhe mbrojtjen, thotë Ebert.
“Por mbrojtja nuk është vetëm për armë, është gjithashtu për ruajtjen e kontakteve të mira midis njerëzve nga shtete të ndryshme”./DW
