Driton Selmani: Koha është konstruksion i imagjinatës sonë

“Çdo moment është thjesht një fragment – i vërtetë vetëm derisa të kalojë, ndërsa e ardhmja ekziston vetëm në pritje. Për mua, ky kuptim tregon se si koha është një konstruksion i imagjinatës sonë”, thotë artisti nga Kosova në një intervistë për revistën “MQ” të qendrës kulturore “MuseumsQuartier” të Vjenës. Pikërisht nocionin kohë e shqyrton ai me veprën e tij “Only Time Will Tell” në oborrin kryesor të institucionit vjenez

Bernardo Vortisch

Artisti kosovar, Driton Selmani, përdor vepra poetike dhe humoristike për të dekonstruktuar perceptimin tonë të realitetit. Duke bërë këtë, ai nuk shmanget nga koncepte të mëdha si koha, hapësira, politika dhe historia. Instalacioni i tij me drita i titulluar, “Only Time Will Tell” (Vetëm koha do ta tregojë), mund të vizitohet në oborrin kryesor të qendrës kulturore “MuseumsQuartier” në Vjenë, deri më 21 prill. Revista “MQ” ka biseduar me artistin për formimin e tij kulturor.

Driton Selmani u lind në vitin 1987 në Ferizaj, Kosovë. Ai aktualisht jeton dhe punon midis Prishtinës dhe Doganajt. U diplomua në master në Universitetin e Arteve “Bournemouth” në Mbretërinë e Bashkuar. Selmani ka marrë pjesë në ekspozita të shumta personale dhe kolektive, përfshirë ato në qendrën për art bashkëkohor “Stacion”, muzeun “Ludwig” në Budapest, muzeun “Kunstraum Niederösterreich” në Vjenë, Casa São Paulo, Mediterranea Biennale 16 Ancona, galeria “U10” në Beograd, Biennalen e 5-të të Marrakechit dhe shumë të tjera.

Driton, instalacioni juaj “Only Time Will Tell” është përshkruar si një thirrje për t’u përfshirë aktivisht dhe për të ndihmuar në formësimin e të tashmes dhe të ardhmes. Nga ku duhet të fillojmë?

Selmani: Vepra “Only Time Will Tell” shqyrton idenë se koha ekziston vetëm përmes perceptimit të mendjes njerëzore. Çdo moment është thjesht një fragment – i vërtetë vetëm derisa të kalojë, ndërsa e ardhmja ekziston vetëm në pritje. Për mua, ky kuptim tregon se si koha është një konstruksion i imagjinatës sonë. Në fund duket më shumë ciklike sesa lineare – një kuptim që na inkurajon të rishikojmë marrëdhënien tonë me të tashmen dhe si e formësojmë atë që do të vijë.

Veprat tuaja shpesh merren me tema të identitetit dhe përkatësisë. Sa shumë nga vetja juaj ka në instalacionin “Only Time Will Tell”?

Selmani: Instalacioni reflekton një lidhje personale, por gjithashtu kalon përtej përvojës individuale për t’u bërë një “takim i përvojave” për të tjerët, duke adresuar kështu tema më të gjera të identitetit dhe të përkatësisë. Është një monument intim për historitë personale dhe një deklaratë e qëllimshme, duke ftuar shikuesit të reflektojnë mbi ndjenjën e tyre të kohës, vendit dhe kompleksitetin e konteksteve politike dhe historike. Perspektiva ime mbi kohën rezonon me filozofitë empiriste të mendimtarëve si, David Hume dhe George Berkeley, të cilët pohuan se realiteti ynë filtrohet përmes vëzhgimit individual dhe ajo që perceptojmë mund të mos përputhet me ndonjë të vërtetë objektive. “Only Time Will Tell” mishëron këtë pasiguri, duke ftuar shikuesit të përballen me kufijtë e lëvizshëm ndërmjet kujtesës personale dhe historisë kolektive. Në këtë mënyrë, vepra reflekton një pjesë timen – preokupimin tim me kufijtë e të kuptuarit dhe se si përpiqemi të pajtojmë subjektivitetin me universalen.

Fjalët luajnë një rol qendror në punën tuaj. A ka ndonjë poet që ju frymëzon?

Selmani: Nuk do të thosha poetë, por më tërheq e panjohura—më ngacmon. Nuk besoj në poetë, por besoj në poezi. Përdorimi im i gjuhës nuk është për të ofruar përshkrime përfundimtare, por për të hetuar misterin dhe kompleksitetin që ekziston në fjalë dhe në kuptimet e tyre. Shpesh hulumtoj periudhën para alfabetit, ku dëgjimi ishte besim. Hyrja e alfabetit fonetik ndryshoi këtë dinamikë, duke zëvendësuar botën magjike të veshit me botën analitike dhe të paanshme të syrit.

Siç shkroi William Wordsworth: “Syri nuk mund të zgjedhë, përveç se të shohë. Ne nuk mund ta urdhërojmë veshin të jetë i qetë. Trupat tanë ndiejnë, kudo që të jenë, kundër ose me vullnetin tonë”. Për mua, gjuha është një mjet i fuqishëm për të ngacmuar mendimin, për të nxitur emocionin dhe për të sfiduar normat shoqërore. Fjalët janë mjeti im kryesor artistik, të përdorura në formate dhe kontekste të ndryshme për të angazhuar audiencën në mënyrë të thellë. Ato inkurajojnë rishikimin e supozimeve rreth kohës dhe përvojës, duke përqafuar paradokset që zbulojnë pakapshmërinë e realitetit. Përfundimisht, fjalët kanë potencialin të riformulojnë perceptimin, të nxisin reflektimin dhe madje të sfidojnë realitetet e simuluara, në të cilat shpesh e gjejmë veten të bllokuar.

Një nga veprat tuaja thotë: “Do të doja të ishe një qese plastike që të mund të ishe e përjetshme”. Si ndikojnë shqetësimet aktuale për ekologjinë në artin tuaj?

Selmani: Shqetësimet ekologjike janë të pamohueshme në gjeografinë ku unë banoj. Nuk e zgjodha plastikën si medium – ajo është thjesht kudo. Por unë vërej, dëgjoj, ndiej, kujtoj dhe pyes, duke e rikonceptualizuar atë në krahasim me qasjen e Peter Handkes ndaj tragjedive dhe heshtjes.

Kur flasim për përjetësinë: cilat aspekte të punës suaj dëshironi që t’ju tejkalojnë në një të ardhme të largët? Çfarë duhet të marrin njerëzit prej saj?

Selmani: Fermentimi i vetëm i rëndësisë është humori – i përjetshëm, i thellë dhe i qëndrueshëm. Humori i mirë kalon periudhat, pa ndonjë datë skadimi. Ai çarmatos, lidh dhe zbulon të vërteta që mbijetojnë përtej konteksteve kulturore kalimtare. Unë e kërkoj atë, e mishëroj dhe e mbjell si farë për të ardhmen—një forcë e qetë por e fuqishme që formëson mënyrën se si navigojmë dhe interpretojmë kompleksitetet e ekzistencës.

Titulli është i Redaksisë së KOHËS.