Vdiq Papa Françesku

Në mëngjesin e së hënës ka vdekur kreu botëror i Kishës Katolike, Papa Françesku, në moshën 88-vjeçare në rezidencën e tij Casa Santa Marta, në Vatikan.

Vatikani në njoftim zyrtar tha se Papa Françesku vdiq nga një sulm që rezultoi më pas edhe me dështim të zemrës.

Në testamentin e tij, që u publikua nga Vatikani, Papa Françesku kishte kërkuar të varrosej jashtë Vatikanit, në Bazilikën e Shën Marisë së madhe në Romë, dhe “pa dekorime të veçanta”, raporton "BBC".

Ai vuante nga probleme shëndetësore dhe para se të kthehej në rezidencën e tij ai kishte qëndruar për 38 ditë në një spital pasi mjekët e kishin diagnostikuar me pneumoni të dyfishtë.  

Ai ishte zgjedhur Papë në vitin 2013, pas dorëheqjes së Papa Benediktit XVI, dhe e kishte zgjedhur emrin Françesk, si nderim ndaj Shën Françeskut të Asizit dhe veprave të tij ndaj të varfërve. 

Papa Françesku ishte Papa i 266-të i Kishës Katolike Romane, dhe i pari Papë nga Amerika Latine i njohur për qëndrimet e tij të forta kundër luftës, për kujdesinë ndaj të varfërve dhe grupeve të margjinalizuara dhe përulësinë ndaj të ndikuarve nga konfliktet. 

Sfida e tij më e madhe ishte adresimi i skandaleve seksuale të klerikëve katolikë dhe disa herë ka bërë thirrje që terrorizmi të mos lidhet me islamin. 

“Mendoj se nuk është e drejtë të identifikojmë islamin me dhunën. Mendoj se pothuajse në të gjitha religjionet ka grupe të vogla fundamentaliste. Ne katolikët i kemi ata”, pati deklaruar Papa Françesku. 
Ai i kishte kushtuar rëndësi edhe dialogut ndërfetar. Në vitin 2019 bashkë me imamin Al-Azharin në Egjipt dhe Ahmed el-Tayebin nënshkruan Dokumentin për Vëllazërinë Njerëzore, për promovimin e paqes dhe bashkekzistencës në mes besimeve të ndryshme. 

Ai kishte aprovuar edhe bekimin e çifteve të gjinisë së njëjtë, por që nuk përfaqëson martesën, duke e konsideruar gjithsesi martesën në mes tyre si mëkat. 

Reagimet e liderëve botërorë

Liderë botërorë kanë reaguar pas vdekjes së Papës, duke i vlerësuar thirrjet e tij për paqe dhe tolerancë. 

Kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni tha se lajmi për vdekjen e Papa Françeskut është arsye për trishtim të madh, për shkak se iku "një njeri i madh”.

"Pata privilegjin ta shijoja miqësinë e tij, këshillat e tij, mësimet e tij, të cilat nuk pushuan as gjatë kohërave të vështira dhe vuajtjeve", tha Meloni në një deklaratë. "I themi lamtumirë Atit të Shenjtë me një zemër plot trishtim".

Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, tha se "bota po vajton ndarjen nga jeta të Papa Françeskut", duke shtuar se "ai frymëzoi miliona njerëz, përtej Kishës Katolike, me përulësinë dhe dashurinë e tij të pastër për më varfrit".

Komenteve të saj u bëri jehonë presidenti francez, Emmanuel Macron, i cili tha se Papa ishte "një njeri i përulësisë, që mbante anën e më të pambrojturve dhe më të brishtëve".

Kancelari i ardhshëm gjerman, Friedrich Merz, tha se Françesku do të kujtohet për "angazhimin e tij të palodhur për më të dobëtit në shoqëri".

Ndërkohë, nënpresidenti amerikan, JD Vance, i cili u takua me Papën më 20 prill, tha se zemra e tij "bashkëndien me miliona të krishterë në mbarë botën, të cilët e donin atë".

"Jam i lumtur që e takova atë dje, megjithëse ai ishte shumë i sëmurë", shtoi ai.

E presidenti i SHBA-së, Donald Trump, në nderim të Papa Françeskut lëshoi urdhër ekzekutiv që flamujt në SHBA të ulen në gjysmështizë. 

Ndërkohë, Patriarkana e Moskës tha se Papa Françesku ka luajtur rol të rëndësishëm në zhvillimin aktiv të kontakteve mes Kishës Ortodokse Ruse dhe Kishës Katolike Romake, raportoi agjencia e lajmeve TASS.

Një zëdhënës i Ministrisë së Jashtme iraniane gjithashtu shprehu pikëllimin për lajmin e vdekjes së tij, dhe shprehu "ngushëllime për të gjithë të krishterët në mbarë botën".

Jeta para udhëheqësisë

Në vitin 2013 ai u zgjodh si lider i 1.4 miliardë katolikëve, dhe u bë Papa i parë i lindur jashtë Evropës që u ngjit në krye të Selisë së Shenjtë, në më shumë se njëmijë vjet.

Bergoglio, i biri i imigrantëve italianë, kishte punuar si teknik kimik para se t’iu bashkohej jezuitëve më 1958.

Ai ishte shuguruar si prift më 1969 dhe ishte bërë udhëheqës superior i jezuitëve të një province të Argjentinës në periudhën 1973-1979.

Më 1988, ai ishte emëruar peshkop i Buenos Airesit. Tre vjet më vonë, Papa Gjon Pali II e kishte ngritur atë në Kolegjin e Kardinalëve, ndërsa në vitin 2013 u bë Papë.

Periudha e tij në krye të Selisë së Shenjtë kujtohet për fokusin në mëshirë, në drejtësinë sociale dhe kujdesin mjedisor.

Më 2015, Papa Françesku publikoi enciklikën "Laudato si", duke bërë thirrje për veprim global për t’i luftuar ndryshimet klimatike dhe për kujdes ndaj ambientit.

Më 2021, ai i ishte nënshtruar një operimi në zorrën e trashë, ndërsa më 2023 ka pasur një operim tjetër në abdomen për të trajtuar herninë.

Ai ishte përballur edhe me dhimbje kronike të gjurit dhe shpinës, dhe shpesh kishte përdorur karrige lëvizëse. Pavarësisht këtyre komplikimeve, ai pati agjendë të ngarkuar, dhe i kreu detyrat e një Pape, si dhe udhëtoi nëpër botë.

Në fillim të vitit 2025, ai u shtrua në spital për shkak të një infeksioni në traktin e frymëmarrjes, çka më vonë i rezultoi me pneumoni të dyfishtë. Gjendja e tij ishte e rënduar, duke e detyruar të qëndronte më shumë se një muaj në spital.

Trashëgimia e tij

Ai do të kujtohet si një nga komunikuesit më madhështorë të besimit të krishterë, me një fokus në drejtësi, ekologji dhe njerëzi. 

Vetëm tre ditë përpara se të shtrohej në spital për bronkit në shkurt, Papa Françesku i dha një mesazh SHBA-së në lidhje me qëndrimin e presidentit Donald Trump ndaj imigrantëve. Në një letër dërguar peshkopëve katolikë të SHBA-së, ai e bëri të qartë se nuk ishte plotësisht dakord me planet e dëbimit masiv të Trumpit për imigrantët e paligjshëm. 

“Ajo që ndërtohet mbi bazën e forcës dhe jo mbi të vërtetën për dinjitetin e barabartë të çdo njeriu, fillon keq dhe do të përfundojë keq”, kishte thënë Papa Françesku. 

Ndjenja nuk ishte e rezervuar vetëm për Trumpin. Gjatë gjithë 12 vjetëve të tij si Papë, Françesku, u përqendrua në dinjitetin e njerëzve, veçanërisht të atyre që të tjerët i shohin si të huaj – qofshin imigrantë, të burgosur, të cilët ai i vizitonte shpesh, apo personat LGBTQ+. 

“Kush jam unë për të gjykuar?” - ai tha në mënyrë të famshme kur u pyet për qëndrimin e tij ndaj burrave dhe grave homoseksualë, një vërejtje që binte në kontrast me paraardhësin e tij, Papa Benediktin XVI, i cili dikur e përshkroi homoseksualitetin si një tendencë “e urdhëruar drejt një të keqeje morale të brendshme”.

Ky fokus te të huajt buronte pjesërisht nga përvoja e vetë Françeskut. Ai u rrit në Argjentinë, rreth 11,000 kilometra larg Vatikanit, dhe ishte fëmijë i imigrantëve, familja e të cilit mbërriti në Buenos Aires në vitin 1929, duke kërkuar një fillim të ri pasi braktisi jetesën në Italinë rurale. Ishte kjo që e bëri atë të bënte shaka me turmat në sheshin e Shën Pjetrit të Romës, natën e zgjedhjes së tij në mars 2013, se kardinalët kishin shkuar në periferi për të gjetur një Papë të ri.

Ndërkohë që këto përvoja i dhanë formë të menduarit të Françeskut, kështu bënë edhe ungjijtë. Ai u bë një nga komunikuesit më të mëdhenj të besimit të krishterë, duke u shpjeguar si një prift famullitar pelegrinëve që merrnin pjesë në audiencën e tij të përgjithshme në sheshin e Shën Pjetrit. Ai e përfundonte recitimin e lutjes së Engjëllit atje të dielave me një “buon pranzo” - hante një drekë të mirë - dhe rrallë vishte këpucë tradicionale të kuqe ose pantallona të bardha, duke u ankuar se e bënin të dukej si një shitës akulloresh. Ai e braktisi pallatin apostolik për një dhomë të thjeshtë në Casa Santa Marta, një rezidencë e përdorur nga peshkopët dhe kardinalët që vizitonin Romën.

Ky stil përbën një pjesë të madhe të trashëgimisë së tij. Françesku ishte një Papë që nuk donte asgjë nga madhështia e një papati. Por kishte edhe një substancë në themel të kësaj. Shqetësimi i tij, për ata që janë më të prekur nga vështirësitë ekonomike, lufta dhe politika, si dhe rryma e refugjatëve që po kalonin nëpër Evropë dhe Amerikë, u përputh me ndjeshmërinë e tij për ata që u ndikuan nga kriza klimatike. Shqetësimi i tij për planetin – atë që ai e quajti “shtëpia jonë e përbashkët” – i kishte rrënjët në nderimin për krijimtarinë e Zotit. Enciklika e tij më radikale ose dokumenti mësimor, “Laudato si”, u botua në vitin 2015, duke paraqitur arsye shkencore dhe teologjike për mbrojtjen e planetit nga dëmet klimatike. Ai shpesh u jepte vizitorëve të tij një kopje – përfshirë edhe Donald Trumpit, në vitin 2017. 

Pavarësisht përqendrimit të tij te drejtësia, ekologjia dhe varfëria, brenda Kishës pati zhurma të pakënaqësisë për papatin e tij. Kur kardinalët u mblodhën në Romë për të votuar për pasardhësin e Benediktit XVI pas dorëheqjes së tij të papritur në shkurt 2013, ata donin një reformator që mund të trondiste menaxhimin e financave të Kishës. Françesku fshiu gardën e vjetër të mbikëqyrësve kardinalë dhe krijoi ekipin e tij të klerikëve dhe ekspertëve, pasi dolën zbulime për keqmenaxhimin e financave të vetë Vatikanit.
Ai gjithashtu u përpoq të ndryshonte mënyrën se si kisha trajtonte priftërinjtë e përfshirë në abuzimin seksual të fëmijëve. Ndryshimet e tij filluan mirë, por dështuan pasi dolën detaje për klerikët ndaj të cilëve vetë Françesku dukej se kishte qenë shumë i butë. Disa nga ata që e mbështetën argjentinasin u ndien të frustruar që kisha lëvizi shumë ngadalë.

Tani, ndërsa dera e dhomës së Papës është vulosur ritualisht dhe unaza e tij personale papale që ka mbajtur për 12 vjet e fundit është këputur në dysh, do të ketë spekulime se kush do ta ndjekë atë. Françesku ka luajtur rolin e tij në formësimin e Kishës sipas imazhit të tij. Nga 138 kardinalët që kanë të drejtë të votojnë në Konklavën e ardhshme për të zgjedhur një Papë të ri, 110 janë zgjedhjet personale të Françeskut.

Zgjedhja e Papës së ardhshëm pritet të bëhet brenda 15-20 ditëve. 

Disa kandidatë potencialë janë: Pietro Parolini (Itali, 70-vjeçar), Luis Antoni Tagle (Filipine, 67-vjeçar), Peter Turkson (Ganë, 76-vjeçar), Peter Erdo (Hungari, 72-vjeçar), Matteo Zuppi (Itali, 69-vjeçar), Jose Tolentino Calaça de Mendonça (Portugali, 59-vjeçar), Mario Grech (Malta, 68-vjeçar), Pierbattista Pizzaballa (Itali, 60-vjeçar), Robert Sarah (Guinea, 79-vjeçar).