Udhëheqësit sirian i kërkohet t’i frenojë xhihadistët, s’ka zgjedhje tjetër

Perëndimi po vëzhgon nga afër presidentin e Sirisë, Ahmed al-Sharaa dhe liderët e tjerë të vendit, për t’u siguruar që të frenojnë xhihadistët islamikë që vranë qindra Alawitë, që të krijojnë një qeveri gjithëpërfshirëse me institucione efektive, që të ruajnë rendin në një vend të dërrmuar nga lufta civile dhe që të parandalojnë rilindjen e Shtetit Islamik ose Al-Qaedas

Presidenti i Sirisë, Ahmed al-Sharaa ka shumë prova që duhet kaluar në mënyrë që të triumfojë mbi fuqitë perëndimore. Nëse javët e para të sundimit të tij do t’i shërbejnë atij si udhëzues, ai me gjasë është duke shkuar në drejtimin e gabuar, shkruan agjencia "Reuters". 

Perëndimi po vëzhgon nga afër liderët e Sirisë për t’u siguruar që të frenojnë xhihadistët islamikë që vranë qindra Alawitë, që të krijojnë një qeveri gjithëpërfshirëse me institucione efektive, që të ruajnë rendin në një vend të dërrmuar nga lufta civile dhe që të parandalojnë rilindjen e Shtetit Islamik ose Al-Qaedas.

Për të çuar në vend mesazhin, tre të dërguar evropianë e bënë të qartë në një takim më 11 mars me ministrin e jashtëm sirian, Asaad al-Shibani në Damask, se shkatërrimi i luftëtarëve xhihadistë ishte prioriteti i tyre kryesor dhe se mbështetja ndërkombëtare për administratën e re të vendit mund të zbehet nëse ajo nuk ndërmerr veprime vendimtare.

Mbajtja e këtij takimi nuk është raportuar më parë.

“Abuzimet që kanë ndodhur ditët e fundit janë vërtet të patolerueshme dhe përgjegjësit duhet të identifikohen dhe dënohen”, tha zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme franceze, Christophe Lemoine, kur u pyet për takimin në Damask.   “Nuk ka zgjedhje tjetër për autoritetet e reja”.

Reuters foli me tre të dërguarit evropianë, si dhe me katër zyrtarë rajonalë. Ata të gjithë theksuan se autoritetet duhet të menaxhojnë sigurinë në të gjithë vendin dhe të parandalojnë çdo vrasje të mundshme.

“Ne kërkuam llogari. Dënimi duhet të shkojë për ata që kryen masakrat. Forcat e sigurisë duhet të pastrohen”, tha njëri prej të dërguarve evropianë.  

Washingtoni u ka bërë thirrje gjithashtu udhëheqësve të Sirisë që të mbajnë përgjegjës autorët e sulmeve. Zëdhënësja e Departamentit të Shtetit të SHBA-së, Tammy Bruce bëri të ditur se ata po monitorojnë veprimet e autoritetit të përkohshëm për të përcaktuar politikën e SHBA-së për Sirinë.
Problemi për Sharaan, megjithatë, është se grupi i tij Hayat Tahrir al-Sham (HTS) përbëhet vetëm nga rreth 20 mijë luftëtarë, sipas dy vlerësimeve nga qeveritë perëndimore.

Kjo e bën atë që të mbështetet në dhjetëra mijëra luftëtarë nga grupe të tjera, duke përfshirë fraksionet e linjës së ashpër xhihadiste, që atij po i kërkohet t’i shkatërrojë, dhe lëvizja kundër tyre mund ta fusë Sirinë përsëri në luftë, thanë pesë diplomatë dhe tre analistë.

Mijëra të huaj myslimanë sunitë, nga vende si Kina, Shqipëria, Rusia dhe Pakistani, iu bashkuan rebelëve të Sirisë në fillim të luftës civile për të kundërshtuar sundimin e Bashar al-Assadit dhe milicive shiite të mbështetur nga Irani, duke i dhënë konfliktit një ngjyrim sektar.

Një nga arsyet pse Sharaa tani varet nga një forcë relativisht e vogël prej rreth 20 mijë luftëtarësh nga disa grupe të ndryshme, duke përfshirë xhihadistët e huaj, është sepse ushtria kombëtare u shpërbë nga ai menjëherë pasi mori pushtetin.

Ndonëse kishte për qëllim që t’i jepte fund pesë dekadave të sundimit autokratik të familjes Assad, diplomatët dhe analistët thanë se ky veprim i bënte jehonë vendimit të Washingtonit për të shpërndarë ushtrinë irakiane pas rënies së Saddam Husseinit, dhe mund të çonte në kaos të ngjashëm.

Masa e Sharaas, së bashku me shkarkimet masive të punonjësve të sektorit publik, ka thelluar ndarjet në Siri dhe ka lënë qindra mijëra pa të ardhura financiare, duke i shtyrë ushtarët që të bëhen pjesë e grupeve kryengritëse ose drejt papunësisë, e duke përkeqësuar kështu paqëndrueshmërinë e Sirisë, sipas pesë zyrtarëve evropianë dhe arabë.

As zyra e Sharaas dhe as ministria e jashtme siriane nuk iu përgjigjën kërkesave për koment lidhur me këtë çështje.

Ngecja në paradoks

Përveç sfidës së shuarjes së dhunës sektare, Sharaa duhet të përballet edhe me një mori fuqish të huaja, nga Shtetet e Bashkuara deri te Rusia, Izraeli, Turqia dhe Irani, të cilat e kanë kthyer territorin e Sirisë në një tabelë lojërash gjeopolitike.

Turqia mban veriun, duke mbështetur forcat opozitare ndërkohë që shtyp ambiciet kurde. Forcat e udhëhequra nga kurdët, të mbështetur nga SHBA-ja, kontrollojnë lindjen me fushat e saj vitale të naftës, ndërsa Izraeli kapitalizoi rënien e Assadit për të forcuar terrenin e tij ushtarak. Tani ai kontrollon një zonë tampon të çmilitarizuar prej 400 kilometrash katrorë, mbështet pakicën Druze dhe është kundër udhëheqjes siriane.

Në përgjigje të masakrave të civilëve, Sharaa ka krijuar një komitet hetimor dhe ka premtuar se do të ndëshkojë përgjegjësit, madje edhe ata të afërt me ta.

Por çdo veprim kundër xhihadistëve që kryen vrasjet mund të ndezë luftime fraksionale, spastrime dhe luftë për pushtet, duke bënë që qeveria e re të ngecë në një paradoks, thanë diplomatët dhe analistët.

“Natyrisht, Sharaa nuk i kontrollon xhihadistët e huaj dhe nuk i merr të gjitha vendimet”, tha Marwan Muasher, nënkryetar i Carnegie Endowment for International Peace. “Ajo që është e qartë është se masakrat janë kryer nga njerëz që janë xhihadistë Salafi dhe nuk po e dëgjojnë atë që ai thotë”.

Ndonëse diplomatët e pranojnë se krijimi i komitetit hetimor është hap i duhur, ata thonë se besueshmëria e tij do të kishte qenë shumë më e fortë nëse do të vëzhgohej nga OKB-ja dhe ndërkombëtarët.

Në fund të fundit, thanë ata, testi i vërtetë i udhëheqjes së Sharaas nuk qëndron vetëm në gjetjet e komitetit, por në mënyrën se si ai sillet me luftëtarët përgjegjës për mizoritë.

Megjithatë, masakrat në Sirinë pas Assadit, kanë sinjalizuar një realitet brutal se përmbysja e një diktatori është fillimi i një beteje më të madhe dhe më të rrezikshme për të formësuar të ardhmen e vendit.

Abdulaziz Sager, themeluesi i Qendrës Kërkimore të Gjirit me bazë në Arabinë Saudite, tha se prania e “grupeve mashtruese” apo xhihadistëve të huaj, që veprojnë në kundërshtim me ligjin do të çonte në një kolaps të sigurisë dhe do të minonte autoritetin e shtetit.

“Prandaj, udhëheqja e re nuk ka zgjidhje tjetër veçse të ndërmarrë veprime kundër shkeljeve të tilla”, shtoi ai.

Një diplomat arab tha se mbështetja politike nga shtetet arabe nuk është e pakufizuar dhe duhet të merren hapa konkretë, duke përfshirë qeverisjen gjithëpërfshirëse, mbrojtjen e pakicave dhe përparimin real në terren.

Kjo do të thotë ndarje e vërtetë e pushtetit me Alawitët, të krishterët, kurdët dhe pakicat e tjera, dhe vetëm atëherë udhëheqja e re mund të stabilizojë Sirinë dhe të fitojë mbështetjen e SHBA-së dhe Evropës, tha diplomati arab.

Washingtoni dhe shtetet evropiane e kanë lidhur heqjen e sanksioneve, të vendosura nën sundimin e Assadit, me autoritetet e reja që dëshmojnë përkushtimin e tyre për qeverisje gjithëpërfshirëse dhe mbrojtjen e pakicave. Heqja e këtyre sanksioneve është thelbësore për ringjalljen e ekonomisë së shkatërruar të Sirisë, e që është sfida më urgjente e Sharaas.

Dramat e njëjta?

Por pavarësisht premtimeve për reforma, kushtetuta pesëvjeçare që Sharaa zbuloi këtë muaj i dha atij pushtet absolut si president, kryeministër, kreu i forcave të armatosura dhe shef i sigurisë kombëtare, si dhe i dha atij autoritetin për të emëruar gjyqtarë, ministra dhe një të tretën e parlamentit, duke shkatërruar kështu shpresat për reforma demokratike.

Kushtetuta gjithashtu e vendos ligjin islam si “burimin kryesor” të legjislacionit.

Kritikët argumentojnë se kushtetuta zëvendëson autokracinë me teokracinë islamike, duke thelluar frikën mbi rrënjët e Sharaas si udhëheqës i një fraksioni islamik të linjës së ashpër, dikur aleate me Al-Qaedan.

Kurdët, të cilët kontrollojnë Sirinë verilindore dhe që së fundmi ranë dakord që të integrohen me qeverinë e re, kritikuan kushtetutën e përkohshme për shkak të “riprodhimit të autoritarizmit në një formë të re”.

Dilema e Sirisë, thonë analistët, pasqyron sprovat me të cilat u përballën shtetet arabe një dekadë më parë, kur, në vitin 2011, si pasojë e një vale kryengritjesh u rrëzuan nga pushteti diktatorët në Egjipt, Tunizi, Libi dhe Jemen.

Trazirat e “Pranverës Arabe” premtuan ringjallje demokratike, por kontrolli nga islamistët, puçet ushtarake dhe copëtimi i dhunshëm i kthyen këto shpresa në pengesa. Fitoret ishin jetëshkurtër, me shtete të tilla si Jemeni dhe Libia që po zhyten në dhunë dhe kaos.

Siria, pasi ka duruar një konflikt shumë më të gjatë dhe më të përgjakshëm, tani ndodhet në një udhëkryq të ngjashëm.

Analistët thonë se nëse sundimtarët e Sirisë miratojnë politika përjashtuese që injorojnë diversitetin kulturor, fetar dhe etnik të qytetarëve të saj, ata me siguri do të dështojnë, ashtu siç bëri presidenti i ndjerë islamist, Mohammed Mursi në Egjipt pas përmbysjes së Hosni Mubarakut.

Në rastin e Mursit, kushtetuta e tij përçarëse dështoi të përmbushë kërkesat e ndryshme të popullit dhe çoi në rrëzimin e tij nga vetë ushtria. Një politikë e tillë në Siri, shtojnë analistët, do të nxiste rezistencën e brendshme, do të antagonizonte fqinjët dhe do të nxiste ndërhyrjen e huaj.

“Disa forca të brendshme dhe të jashtme donin një shtet laik, ndërsa deklarata kushtetuese riafirmoi identitetin fetar-islamik të shtetit, duke deklaruar se ligji islam (Sheriati) do të ishte burimi kryesor i legjislacionit”, tha Sager. “Një kompromis i mundshëm mund të ishte model i ngjashëm me atë të Turqisë, një shtet laik i qeverisur nga një parti islamike”.

Muasher në Carnegie Endowment tha se rënia e Assadit duhet të shërbejë si një paralajmërim për ata që e zëvendësuan atë në Siri.

Ai tha se Sharaa duhet të vendosë nëse do të miratojë të njëjtën dramë që e bëri Assadin të pambrojtur dhe çoi në kryengritjen masive sunite që përfundimisht e rrëzoi atë, ose të miratojë një zgjidhje tjetër.

“Sundimtarët e rinj të Sirisë duhet ta pranojnë se modeli brutal autoritar i regjimit që ata zëvendësuan ishte përfundimisht i paqëndrueshëm, siç është çdo sistem politik i bazuar në përjashtimin dhe sundimin me grusht të hekurt”, tha Muasher. “Nëse i rikthehen nënshtrimit, një fat i zymtë do ta mbulojë Sirinë”.