Arsyeja e tretë, pra, është se nëse më në fund më heqin qafe, ky libër do të jetë një mënyrë për të më kujtuar. Arsyeja e katërt është se nëse përsëri më heqin qafe, familja ime do të marrë paradhënien dhe honorarët që shpresoj të ketë. Le të jemi të qartë: nëse një atentat i dyshimtë me një armë kimike, i pasuar nga një vdekje tragjike në burg, nuk e bën një libër të shitet, është e vështirë të imagjinohet se çfarë do ta bëjë. Një president i keq ka vrarë autorin: Çfarë mund të kërkojë më shumë
“Nëse më në fund më heqin qafe, ky libër do të jetë një mënyrë për të më kujtuar mua”. Kjo është një nga frazat që kishte shkruar disidenti rus, tashmë i ndjerë, Alexei Navanly, nga burgu i Prokovit më 21 tetor të vitit 2021, rreth dy vjet e gjysmë para se të vdiste në burg. “El Pais” ka publikuar fragmente të ditarit të njeriut që iu kundërvu në mënyrë dramatike presidentit rus, Vladimir Putin, dhe pagoi me jetën e tij. Këto fragmente janë përfshirë edhe në memoarin “Patrioti”.
Ai kishte nisur ta shkruante këtë libër pak para helmimit gati fatal në vitin 2020.
Navalny vdiq në burg në Siberi më 16 shkurt të këtij viti. Familja e tij ka akuzuar Putinin për vrasjen e tij.
21 tetor 2021 (Burgu Pokrov)
Dje patëm borën e parë të vitit dhe vendosa se ishte një shenjë që të filloja të shkruaja sërish. Ne jemi përgatitur plotësisht për dëborë për një kohë të gjatë: disa javë më parë na janë dhënë xhaketat standarde, kapelat nga leshi dhe çizmet e dimrit. Që atëherë, ne kishim spërkatur me çizmet tona në pellgje dhe kapelat e leshit të lagura nga shiu ta japin një ndjesi të pakëndshme. Kështu, ndërsa u rreshtuam për t’u larguar nga mensa pas darkës, një numër njerëzish komentuan: “Oh, është bora e parë” dhe përpiqeshin të kapnin fjollat e imëta, pothuajse të padukshme.
Kjo më bëri të mendoj për librin. Unë e mendoj shumë, në fakt, dhe kërkoj shenja dhe arsye shtesë për të filluar të shkruaj sërish. Kërkoj gjithashtu justifikime për ta shtyrë për një javë tjetër, dhe më pas një tjetër, kur në fakt është diçka që duhet ta bëj vërtet.
Ka arsye të mira për këtë.
Para së gjithash, sepse dua shumë të shkruaj. Ishte ideja ime dhe më duket se kam diçka për të thënë.
Së dyti, agjentet e mia, në mënyrë të sjellshme dhe të vëmendshme, duke simpatizuar sinqerisht me situatën time, të vetëdijshme për rrethanat e mia, ma kujtojnë gjithnjë e më shpesh.
Agjentet e mia, Kathy dhe Susanna, janë më të mirat. Gjithmonë doja të shkruaja një libër të mirë dhe shpresoja të kisha agjente si ato, njerëz që mund t’u kërkoja këshilla dhe me të cilët mund të kisha miqësi dhe biseda. Dhe t’u thosha të gjithëve: “Epo, agjenti im letrar...”.
Gjithashtu mbaj mend (shumë qartë) që agjentet e mia më vonë në kontakt me redaktorët që janë gjithashtu më të mirët, ashtu siç e imagjinoja se do të ishin redaktorët më të mrekullueshëm. Por, ata të gjithë më thanë gjëra të tilla: “Alex, ti ke treguar se do të kthehesh në Rusi. Ne e admirojmë guximin tuaj, natyrisht, por gjithçka mund të ndodhë në atë vend tuajin, dhe pastaj çfarë do të ndodhë me librin? Si mund ta shkruani?”.
“E kuptoj”, iu përgjigja me shaka, “që thua guxim nga mirësjellja, por po mendon ‘marrëzi’. Edhe pse, në realitet, nëse më fusin në burg, kjo do të jetë mirë për ju, sepse atëherë do të kem kohë të lirë për të shkruar”. Dhe ne qeshnim.
Kam gabuar tmerrësisht, gabim katastrofik. Në një koloni të kuqe si kjo e imja të mbajnë të zënë në çdo orë. Nuk ka kohë për të lexuar e aq më pak për të shkruar. Këtu nuk je aspak i urti i robëruar i ulur pranë një grumbulli librash; ti je gunga në kapelën e lagur nga gëzofi që e bartin gjithmonë.
Megjithëse, pavarësisht nga rrethanat, marrëveshja është marrëveshje dhe ky libër është diçka që kam nevojë për veten time.
Arsyet tre e katër për ta shkruar këtë libër mund të duken tepër dramatike, dhe nëse gjithçka përfundon keq, këtu mund të derdhin lot lexuesit e mi më të ndjeshëm. (O Zot, ai e pa atë që po vinte; si duhet të jetë ndier!) Nga ana tjetër, nëse gjithçka shkon mirë, kjo mund të jetë pjesa më e dhimbshme. Mund ta rregullojmë pak, duke rishikuar tekstin ose thjesht ta lëmë jashtë, por i kam premtuar vetes se ky do të jetë një libër shumë i sinqertë.
Arsyeja e tretë, pra, është se nëse më në fund më heqin qafe, ky libër do të jetë një mënyrë për të më kujtuar.
Arsyeja e katërt është se nëse përsëri më heqin qafe, familja ime do të marrë paradhënien dhe honorarët që shpresoj të ketë. Le të jemi të qartë: nëse një atentat i dyshimtë me një armë kimike, i pasuar nga një vdekje tragjike në burg, nuk e bën një libër të shitet, është e vështirë të imagjinohet se çfarë do ta bëjë. Një president i keq ka vrarë autorin: Çfarë mund të kërkojë më shumë departamenti i marketingut?
Puna është se nuk po arrij askund për arsyet e mëposhtme:
Nuk kam kohë. Është një problem i vërtetë, edhe pse duhet ta pranoj se është gjithashtu një justifikim. Nuk ka asnjë arsye pse dikush nuk mund të shkruajë gjysmë faqe në ditë.
Çdo gjë që shkruaj dhe ruaj, ose marr me vete kur takohem me avokatin tim, ose e sjell me vete më pas, lexohet me kujdes dhe fotografohet nga kapësit e mi.
Është budallallëk, por çdo gjë që shkruaj konfiskohet. Shkrova një kapitull në Matrosskaia Tishina për selitën emocionale të fluturimit për në Rusi, gjyqin dhe burgosjen. U desh ta organizoja një operacion të tërë për t’i mashtruar rojat, gjatë të cilit duhej të zëvendësoheshin fletoret identike të sjella posaçërisht për ta. Pas kësaj pata daljet në gjykatë në të cilat mund të dorëzoja fizikisht gjësendet, megjithëse ato duhej të kalonin ende në duart e gardianëve. Por, që nga muaji mars nuk kam mundur ta shoh askënd nga bota e jashtme, përveç përmes xhamit dhe nuk kam asnjë lloj të drejte pronësie. Ma morën një kapitull të dytë, të shkruar në spitalin e burgut, me arsyetimin: “Kjo do të duhet të kontrollohet”. S’ma kthyen kurrë.
(...)
E mbaj mend shumë qartë datën në të cilën fillova ditarin tim nga burgu Matrosskaia Tishina, ishin pak më shumë se disa shënime për veten time. Ishte 21-1-2021. E nisa atëherë, sepse më dukej turp ta humbisja një rast të tillë.
Dhe sot është 21-10-2021. Shumë simbolike, apo jo?
Të jem i qartë: s’jam i frikësuar pas shenjave dhe simboleve; unë s’jam as veçanërisht supersticioz. Mirë nuk më pëlqen t’i jap diçka dikujt nga një derë dhe nuk më pëlqen kur Yulia (gruaja ime) dhe unë kalojmë pranë një shtylle në anë të ndryshme kur dalim për shëtitje. Kryqëzohem kur kaloj në një kishë, që për “të krishterët e vërtetë” është një besëtytni e dukshme. Në realitet, e bëj më shumë për ta riafirmuar në vetvete ndjenjën e forcës së krishterë. Kam vendosur që ky është versioni im i thjeshtuar i vuajtjes për besimin, një moment vuajtjeje për të qenë besimtar. Fatmirësisht, nuk përfshin copëtimin, vrasjen me gurë apo hedhjen te luanët.
E racionalizoj prirjen time të kohëve të fundit për të kërkuar shenja, sepse kam qenë vetëm në një mjedis armiqësor për shumë muaj. Askush s’lejohet të flasë me mua, përveç atyre që janë urdhëruar të përgjojnë disponimin dhe planet e mia. Nuk kam kujt t’i drejtohem për këshilla ose thjesht të bëj një bisedë të këndshme. Gjatë gjithë kësaj kohe ka pasur vetëm një rast, kur Yulia erdhi për një vizitë të gjatë dhe ne patëm mundësi të dilnim në korridor dhe të flisnim duke pëshpëritur në vesh pa u dëgjuar nga mikrofonat e kamerave të instaluara në hapësira prej tri metrash. Pra, kjo është mënyra se si mendja kërkon diçka për të mbështetur vendimet e saj dhe përpiqet t’i vërtetojë ato duke kërkuar rastësi apo diçka të pazakontë që mund ta konsiderojë si një shenjë. Në çdo rast është shumë inkurajuese të marrësh një sinjal, dhe ky është gjithashtu reagim i natyrshëm psikologjik ndaj stresit të jetesës në një mjedis armiqësor.
(...)
15 gusht 2022 (Kolonia Penale e Melejovos 6)
Një shtrat që ngjitet në mur, duke dorëzuar dyshekun në mëngjes, duke shkruar materiale nga një orë në ditë dhe një vezë për mëngjes të shtunave. Kushdo me përvojë të mjaftueshme në burg do ta ketë konstatuar se ku jam unë tash: në një qeli dënimi, e njohur më mirë me shkurtesën e tij famëkeqe, “shizo”. Është vendi që përdoret për t’u torturuar e vrarë të burgosurit. “Shizo” është metoda kryesore ligjore e ndëshkimit të një të burgosuri dhe konsiderohet jashtëzakonisht e ashpër. Aq e rëndë, në fakt, sa periudha maksimale ligjore që mund të qëndroni atje është 15 ditë. Nëse jeni këtu do të thotë që menaxhmenti është shumë i pakënaqur me ju. Nëse menaxhmenti është shumë, shumë i pakënaqur, atëherë shmang rregullin 15-ditor duke përdorur një procedurë të njohur si “trajtimi i dyshekut”. Të mbajnë 15 ditë, të lëshojnë, të japin një dyshek për ta kaluar një natë në një kazermë apo qeli normale dhe të nesërmen në mëngjes të kthejnë në “shizo” për 15 ditë të tjera. Është një procedurë që mund të përsëritet shumë herë.
Qelia këtu është një vrimë e zezë betoni 2x5 metra, me hapësirë për tre të burgosur. Është kaq nxehtë në qelinë time sa mezi marr frymë. Ndihesh si një peshk i dalë në breg, i dëshpëruar për pak ajër të pastër. Por më shpesh është si një bodrum i ftohtë dhe i errët. Shumë herë ka një pellg me ujë në dysheme. Është torturë të jesh këtu për një kohë të gjatë. Në “shizo”, për të që të mos ngroheni pak brenda uniformës që keni veshur fshehurazi me copa pëlhure, ju marrin pothuajse të gjitha rrobat. Ata ju lënë vetëm me të brendshmet tuaja (dhe deri vonë i merrnin edhe ato) dhe zëvendësojnë çdo veshje me një grup standard me një veçori dalluese të njohur për të burgosurit në të gjithë Rusinë: shënohet me shkronja të bardha në pjesën e pasme të xhaketës dhe në këmbën e djathtë fjala “shizo”. Të japin shenjën e armikut. Kur lëvizni, duhet t’i vendosni duart pas shpinës. Më e rëndësishme se forma e qelisë së ndëshkimit, ku e vetmja gjë që keni në pronësi është një filxhan, është fakti se ajo është vend torture. Është pa ndryshim i izoluar, me muzikë që të lëshohet gjatë gjithë orëve. Në teori është për të parandaluar të burgosurit që ndodhen në qeli të ndryshme të flasin me njëri-tjetrin; në fakt, është për të mbytur britmat e atyre që torturohen.
Në disa raste, torturat kryhen nga zyrtarët e burgut; në të tjerat nga të burgosur, “aktivistë” që punojnë me urdhër të rojtarëve në këmbim të cigareve, ushqimit dhe ndoshta për lirim të parakohshëm.
Kohët e fundit ka pasur një skandal të madh. Drejtoria e burgjeve në disa rajone jo vetëm që organizoi një sistem torture dhe përdhunimi të të burgosurve, por regjistroi gjithçka në video. Më vonë u ngarkuan të gjitha në një server qendror, në mënyrë që ata ose zyrtarët e FSB-së (Shërbimi Federal Rus i Sigurisë) të mund të hynin në regjistrimet dhe të ishin në gjendje të frikësonin këdo duke u treguar se çfarë mund t’iu ndodhte atyre. Përndryshe (dhe, siç e shoh unë, ky ishte qëllimi i tyre kryesor), pasi përdhunojnë një të burgosur, ata mund ta rekrutojnë atë për kauzën e tyre të shantazhit, duke e kërcënuar se videoja do të publikohet. Kjo do të bënte të burgosurit e tjerë ta ulnin atë në grupin e të “degraduarve”.
Përdhunuesit ishin kryesisht “aktivistë” që regjistronin gjithçka në videokamerat e ofruara nga stafi i burgut. Por më pas një kokë e Shërbimit Federal të Burgjeve urdhëroi një të burgosur, që para se të hynte në burg që ishte i përkushtuar ndaj teknologjisë informative, të ngarkonte regjistrimet. Ky i gjorë ishte rekrutuar gjithashtu pasi kishte vuajtur tortura të ngjashme. Ashtu siç pritej, në rastin e parë shkarkoi gjithë dosjen, disa terabajtë regjistrime torture. Vetëm një pjesë e vogël e tyre u bënë publike përpara se të fillonin negociatat dhe, supozoj, se sistemi arriti një marrëveshje me ekspertin e aftë të kompjuterëve për t’i hequr disa akuza kundër tij ose ai ndoshta thjesht mori mitë. Sido që të jetë, mjaftuan disa dhjetëra video që drejtori i Shërbimit Federal të Burgjeve të jepte dorëheqjen dhe të ngriheshin kallëzime penale. E gjithë kjo ndodhi pavarësisht se ishte e qartë se Putini personalisht donte ta mbulonte skandalin. Kur u pyet për këtë çështje në disa konferenca për media, ai me ngurrim u përgjigj se po hetohej. Nuk është për t’u habitur, sepse doli që FSB-ja ishte nxitësja kryesore e torturës. Nuk ishin “teprime në shërbimin e vuajtjes së dënimit”, por tortura sistematike të organizuara nga lartë.
Është interesante që videot e para të zbuluara shpallën rajonin e Vladimirit, ku ndodhem unë, provincën më të keqe në Rusi sa u përket torturave. Dhe kjo sigurisht përfshin burgun tim, që është shpallur në forumet në internet si “një nga qendrat kryesore të torturës në Rusi”.
Pothuajse çdo video përfshinte një skenë të një burri që përdhunohej me një fshesë. Nuk e di pse. Ndoshta është vetëm “markë” e tyre. Ose ndoshta ndonjë pervers i sëmurë në Shërbimin Federal të Burgjeve apo FSK fantazon fshehurazi për një gjë të tillë, andaj vendosi të jepte urdhër që të torturoheshin kështu. Sot, në mëngjes, kur m’i sollën enët për të pastruar qelinë – një fshesë të ashpër, një kosh pluhuri dhe një “xhoker”, por pa leckë – u desh të ndaloja e të thosha më vete: “Ku është lecka? S’mund të thuash që nuk ka leckë”.
