Udhëheqësi i serbëve të Bosnjës, Milorad Dodik, po ndez flakët nacionaliste në vendin e tij dhe do të donte që Republika Srpska të shkëputej nga Bosnjë-Hercegovina. Është një rrugë e rrezikshme në një rajon shpërthyes. Çfarë mund të bëjë BE-ja? – shtron pyetjen gjermania “Der Spiegel” në analizën e saj
Shikuar nga afër, njeriu që shpreson të ndajë një vend në kufirin e jashtëm të Bashkimit Evropian është i madh. Ai është më shumë se gjashtë këmbë i gjatë nga pamja e jashtme dhe ka një shtrëngim duarsh të ngjashme me ves. "Drago mi je", kënaqësi që ju takova, thotë Milorad Dodik, anëtari serb i presidencës prej tre personash i Bosnjë-Hercegovinës, nis shkrimin revista gjermane, “Der Spiegel”.
Takimi me Dodikun zhvillohet gjatë një të enjte tetori në Banjallukë, selia e qeverisë për entitetin serb. Në vetëm pak ditë, pritet të fillojë një seri votash parlamentare, të cilat përfundimisht mund të çojnë në shkëputjen de-facto të pjesës me shumicë serbe të vendit. Dodiku dëshiron autonomi për Republikën Srpska, një entitet i ngjashëm me shtetin me rreth 1.2 milionë banorë, që është afërsisht sa madhësia e Sicilisë dhe përbën afërsisht gjysmën e Bosnjë-Hercegovinës.
Si Jugosllavia?
“Por pse? Vendi është i rrënuar nga varfëria dhe emigracioni dhe nuk është rikuperuar kurrë nga lufta e fundit, por Dodiku – i cili drejton vendin së bashku me dy përfaqësuesit e tjerë, njëri nga boshnjakët myslimanë dhe i treti nga kroatët katolikë – i është referuar Bosnjë-Hercegovinës si një ‘abort’. A nuk duhet të shqetësohet ai për humbjen e pushtetit në zgjedhjet e vitit të ardhshëm, të cilat mund të kenë pasoja ligjore për të duke pasur parasysh akuzat për korrupsion që janë ngritur kundër tij?” – pyet “Der Spiegel”.
"Nuk ka asnjë provë inkriminuese kundër meje në gjykatë”, thotë Dodiku. "Por arsyeja e vetme e opozitës për të ekzistuar është përhapja e historive të tilla për mua”.
Ai këmbëngul se nuk dëshiron të jetë përgjegjës për fillimin e një lufte të re. Dodiku, njeriu më i fuqishëm në rajonin e mbizotëruar nga serbët e vendit, shikon qytetin nga dritarja e zyrës së tij, e vendosur në katin e 16-të të ndërtesës së Qeverisë në Banjallukë. Më vonë, ai do të shërbejë raki të distiluar në shtëpi në gota bishtgjata. "Unë nuk besoj në mundësinë e një konflikti të ri politik", thotë ai. "Nuk do të jemi ne ata që do ta fillojmë atë. Ne po luftojmë politikisht për qëllimet tona”.
Në të vërtetë, shumëkush ka filluar të pyesë nëse Bosnjë-Hercegovina do të përballet me të njëjtin fat si Jugosllavia para saj, e cila u shpërbë në një seri luftërash që filluan në vitin 1991 dhe kushtuan jetën e 130.000 njerëzve, ndërsa dëbuan miliona nga shtëpitë e tyre. “Situata nuk është përkeqësuar aq shumë, pavarësisht prirjeve secesioniste të Dodikut, por është serioze. Marrëveshja e Dejtonit e vitit 1995, e cila kodifikoi bashkëjetesën paqësore të boshnjakëve, serbëve dhe kroatëve, është duke u minuar nga shumë anë”, vlerësohet në analizën e gjermanes.
“Kaligula e sotme”
Megjithatë, Medxhida Kresos, ish-kryetare e gjykatës më të lartë të vendit, i vjen marre për Dodikun. Ai është, thotë ajo, "një Kaligula e sotme", referencë për perandorin romak, i cili mendonte se kishte fuqi të bënte çfarë të donte dhe gjoja emëroi kalin e tij në postin e konsullit.
Udhëheqësi i opozitës boshnjake, Elmedin Konakoviq, paralajmëron se atmosfera është si në vitin 1992, në prag të shpërthimit të luftës. “Der Spiegel” shkruan se ka kohë që qarkullojnë thashetheme se policia në zonat serbe ka ndërtuar arsenalet e saj të armëve. Dhe pala boshnjake nuk ka hequr dorë edhe nga gjuha luftarake. Disa ditë më parë, konsulli i Bosnjës në Frankfurt shkroi se janë 100,000 boshnjakë me përvojë luftarake.
“Vrimat e plumbave mbeten në fasadat e ndërtesave të banimit në periferi të Sarajevës, Dobrinja edhe sot e kësaj dite, një kujtesë se qyteti ishte shtëpia e luftimeve më të përgjakshme në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore. Një vijë demarkacioni ka kaluar nëpër periferi që nga viti 1995, duke ndarë Republika Srpskan nga Federata Boshnjako-Kroate. Ndërtesa identike qëndrojnë në të dyja anët, të zbukuruara nga barbaroza identike. Vetëm numrat e shtëpive janë të ndryshëm - këtu jeshile, atje blu. Ish-kazerma nga e cila u drejtua rrethimi gati katërvjeçar i Sarajevës, është vetëm pak larg me makinë, përshkruan “Der Spiegel”.
Ku është Evropa?
A është Evropa e përgatitur për një shpërthim të mundshëm të dhunës në këtë rajon të ndjeshëm? Apo kjo nuk është gjë tjetër veçse pak përkulje – e një lloji që e kemi parë kaq shpesh më parë? Pyetje të tilla shtrohen më së miri në kampin Butmir, shtëpia e misionit EUFOR në Bosnjë-Hercegovinë, ku janë vendosur 600 trupa nga 19 vende. Misioni ruan paqen në vend që nga viti 2004.
"Përmes misionit tonë, ne kemi qenë në gjendje të blejmë kohë për të arritur zgjidhje të qëndrueshme politike", thotë gjeneralmajori austriak, Alexander Platzer.
Platzer i ka thënë “Der Spiegelit” se tensionet janë rritur, por askush nuk po flet ende për konflikt të armatosur. Dy helikopterët në kamp, thotë ai, përdoren kryesisht për stërvitje, dhe se urgjenca e fundit e vërtetë erdhi pasi një pickim grerëze i shkaktoi një ushtari shok alergjik. Një përshkallëzim, natyrisht, nuk mund të përjashtohet, shton Platzer.
Misioni i EUFOR-it në Bosnjë rrjedh nga një rezolutë e Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe mandati i tij pritet të rinovohet në nëntor. Burimet diplomatike thonë se ekziston shqetësimi se Rusia mund të vërë veton ndaj zgjatjes, por Platzer e konsideron këtë të pamundur. "Unë mendoj se ka avantazhe për një mision neutral edhe për Rusinë, në vend që ne këtu të duhet të ndërtojmë diçka të re”.
Përfaqësuesi i ri i lartë për Bosnjë-Hercegovinën, gjermani Christian Schmidt, ka qenë në detyrë që nga gushti, por ai aktualisht nuk është në selinë e tij në Sarajevë, e cila ndodhet jo shumë larg brigjeve të Lumit Miljaçka. Në vend të kësaj, ai është në Paris. Ai nuk mund të jetë aktualisht në Sarajevë, thotë Schmidt kur u kontaktua me telefon në një hotel, sepse ai është në proces të negociatave për zgjatjen e misionit EUFOR, shkruan gjermania “Der Spiegel”
Nyja e Evropës
Bosnja ka qenë prej kohësh nyja gordiane e Evropës. Në Sarajevë, një serb etnik qëlloi një herë dhe vrau trashëgimtarin austriak, duke ndezur spiralen e dhunës që do të përshkallëzohej në Luftën e Parë Botërore, dhe pikërisht këtu tensionet etnike u shndërruan në dhunë në vitin 1992. Ky rajon, Ballkani Perëndimor – shtëpia e gjashtë shteteve që nuk kanë asnjë perspektivë reale për t'u bashkuar me Bashkimin Evropian - ka të ngjarë të përcaktojë nëse paqja e qëndrueshme në zemër të Evropës është e mundur, paralajmëron “Der Spiegel”.
Lojtari kryesor rajonal në këtë lojë është Aleksandar Vuçiq, presidenti i Serbisë. Ai kryeson 7 milionë qytetarët e vendit të tij nga Beogradi, katër orë me makinë në lindje të Banjallukës. I vlerësuar nga kancelarja gjermane në largim, Angela Merkel, si një spirancë e stabilitetit në rajon, Vuçiq është i aftë të përfitojë nga paqëndrueshmëria e dukshme e BE-së - duke ndezur konfliktin dhe më pas me sa duket zgjidh tensionet, vlerëson revista. “Ai bën të njëjtën gjë në rajonet e tjera të Ballkanit që janë shtëpi e serbëve. Në të vërtetë, përpara Samitit të Ballkanit Perëndimor në fillim të tetorit, Bashkimi Evropian nuk ishte as i sigurt nëse vendeve si Serbia, Bosnja apo Maqedonia e Veriut do të vazhdohej t'u jepej statusi i kandidatit për anëtarësim.
“Duket e pamundur që Serbia apo Rusia, aleati i saj tradicional, të jenë vërtet të interesuara për një Republikë Srpska të pavarur. Por në negociatat me Brukselin ose Washingtonin, një faktor destabilizues si Dodik ndihmon në demonstrimin e rëndësisë së tyre për ruajtjen e paqes në rajon”, shkruan “Der Spiegel”.
“Dhe megjithëse eksperti i Ballkanit, Janusz Bugajski i Fondacionit Jamestown në Washington, ka përshkruar mundësinë e një përshkallëzimi të dhunës në dy nga tre skenarët e mundshëm që ai ka zhvilluar për Bosnjën, një shumicë solide në vend shpreson se në fund do të mbizotërojë arsyeja. Edhe në Banjallukë mijëra njerëz dolën në rrugë në fillim të tetorit për të protestuar kundër Dodikut dhe korrupsionit të tij të dyshuar. Në Sarajevë, gjithashtu, shumëkush refuzon të dëgjojë retorikën luftënxitëse”.
Përgatiti: Rexhep Maloku
