Tajvani akuzoi Kinën për
Kina lëshoi disa raketa drejt ujërave pranë Tajvanit verilindor dhe jugperëndimor të enjten, njoftoi Ministria e Mbrojtjes e ishullit pasi Pekini po zbaton paralajmërimin kërcënues se, Taipei do ta paguajë shtrenjtë çmimin për pritjen e kryetares së Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së, Nancy Pelosi.
Komanda e Teatrit Lindor të Ushtrisë Kineze, njoftoi se disa raketa ishin lëshuar në det në pjesën lindore të Tajvanit. Të gjitha raketat goditën objektivin e tyre me saktësi.
“I gjithë misioni i trajnimit me zjarr të drejtpërdrejtë, është përfunduar me sukses dhe kontrolli përkatës i zonës ajrore dhe detare tani është hequr”, thuhet në deklaratën e Kinës. Më herët, Komanda e Teatrit Lindor, tha se kishte kryer stërvitje me rreze të gjatë, me zjarr të drejtpërdrejtë në ngushticën e Tajvanit, raportoi transmetuesi shtetëror CCTV, si pjesë e stërvitjeve të planifikuara ushtarake rreth ishullit.
Tajvani raportoi se raketat kineze me rreze të gjata veprimi ranë pranë ishujve të tij Matsu, Wuqiu, Dongyin, të cilët janë në Ngushticën e Tajvanit, por të vendosura më afër kontinentit sesa ishulli kryesor i Tajvanit. Më vonë tha se gjithsej 11 raketa “Dongfeng” (DF) u shkrepën në ujërat në veri, jug dhe lindje të ishullit midis orës 13:56 dhe 4:00 pasdite, sipas kohës lokale.
Kina provokon edhe Japoninë
Media shtetërore kineze tha se ushtrimet për ta simuluar një "bllokadë" ajrore dhe detare rreth Tajvanit kishin filluar të mërkurën, por ofruan pak prova të forta për të mbështetur pretendimin. Më vonë të enjten, imazhet treguan helikopterë ushtarakë, që fluturonin përtej ishullit Pingtan, një nga pikat më të afërta të Tajvanit me Kinën kontinentale.
Qëndrimi ushtarak ishte një shfaqje e qëllimshme e forcës, pasi Pelosi u largua nga ishulli të mërkurën në mbrëmje, me destinacion Korenë e Jugut, një nga ndalesat e fundit në një turne në Azi, që përfundon në Japoni këtë fundjavë.
Pak orë pas nisjes së saj nga Taipei të mërkurën, Ministria e Mbrojtjes e ishullit tha se Kina dërgoi më shumë se 20 avionë luftarakë përtej vijës mesatare në Ngushticën e Tajvanit, pika e mesit midis kontinentit dhe Tajvanit, që Pekini thotë se nuk e njeh, por zakonisht e respekton.
Të enjten, Ministria e Mbrojtjes e Tajvanit njoftoi se ushtria e saj po mbante qëndrim "normal" por të kujdesshëm dhe i quajti stërvitjet me zjarr të vërtetë "akt irracional", që u përpoq të "ndryshonte status quo-në".
“Ne po monitorojmë nga afër aktivitetet e armikut rreth detit të Tajvanit dhe ishujve periferikë dhe do të veprojmë siç duhet”, tha Ministria në një deklaratë.
Tajvani akuzoi gjithashtu Kinën për "ndjekjen e shembullit të Koresë së Veriut të testimit arbitrar, të raketave në ujërat afër vendeve të tjera".
Stërvitjet kanë shkaktuar ndërprerje në oraret e fluturimeve dhe anijeve, me disa fluturime ndërkombëtare të anuluara, dhe, anijeve u kërkohet të përdorin rrugë alternative për disa porte rreth ishullit.
Dhe ata kanë rritur tensionet përtej ujërave të Tajvanit. Ministri japonez i Mbrojtjes, Nobuo Kishi, tha të enjten se pesë raketa besohet të kenë rënë brenda Zonës Ekskluzive Ekonomike të Japonisë.
"Ky është një problem serioz, që ka të bëjë me sigurinë e Japonisë dhe sigurinë e qytetarëve të saj. Ne e dënojmë fuqishëm atë", u tha Kishi, gazetarëve gjatë një konference për shtyp.
Kishi tha se kjo ishte hera e parë që raketat balistike kineze ranë brenda zonës ekonomike të Japonisë; dhe se një protestë i ishte paraqitur Pekinit.
“Jemi mësuar qe 70 vjet”
Në bregun verior të Tajvanit, në portin e peshkimit të Bi Sha Yu, peshkatarët të ulur në anën e portit, po rregullonin rrjetat e tyre dhe murmurisnin me zë të lartë: "Jemi gjithmonë ne njerëzit e vegjël që vuajmë kur politikanët luftojnë".
"Por çfarë mund të bëjmë, është shumë e rrezikshme të shkosh atje tani", tha një kapiten.
Një tjetër u kthye nga porti. “Unë dola sot në mëngjes, por më pas roja bregdetare erdhi në radio dhe na tha të gjithëve që të ktheheshim menjëherë në port”, tha ai.
Por ai tha se nuk ishte i shqetësuar.
“Ne nuk e dimë se ku janë zonat e përjashtimit, ndaj duhet të bëjmë atë që na thotë roja bregdetare”.
Duke qëndruar në breg, gruaja e tij ishte shumë më pak optimiste: "Çdo ditë, që vazhdon kështu humbasim para. Nuk mund të kapim peshk, por duhet të paguajmë rrogat e ekuipazhit!"
Shumica e njerëzve me të cilët foli BBC-ja, nuk besojnë se Kina është gati ta sulmojë Tajvanin. "Ata janë një bandë gangsterësh", tha një burrë duke peshkuar në breg të detit.
"Këta komunistët flasin shumë, por nuk do të bëjnë asgjë. Ne jetojmë me kërcënimet e tyre për 70 vjet”.
Por kjo është vetëm dita e parë, dhe ka ende shumë kohë për Kinën për t'i përmirësuar gjërat.
Anijet kineze mund të ndërhyjnë në ujërat territoriale të Tajvanit.
Spekulimet më intensive janë rreth mundësisë, që Kina po përgatitet ta lëshojë një raketë pikërisht mbi majën e ishullit. Arsyeja është se një nga zonat e përjashtimit, që Kina ka shpallur është në brigjet lindore të Tajvanit në Oqeanin Paqësor.
Një raketë e lëshuar nga Kina dhe e shkrepur atje do të duhej të kalonte mbi Tajvan. Një goditje e tillë rakete, do të ishte një shkelje dramatike e hapësirës ajrore të Tajvanit.
I vetmi vend, që ka bërë diçka të ngjashme është Koreja e Veriut, e cila në gusht të vitit 2017, lëshoi një raketë me rreze të gjatë veprimi në ishullin japonez Hokkaido.
Tani pyetja është: a do ta zbatojë Pekini doracakun e Fenianit?
Historia e përplasjeve
Kina e sheh Tajvanin si provincë të shkëputur, që përfundimisht do të kthehet sërish nën kontrollin e Pekinit. Megjithatë, Tajvani e sheh veten si një vend të pavarur, me kushtetutën e vet dhe udhëheqësit e zgjedhur në mënyrë demokratike, përmbledh BBC-ja.
Presidenti i Kinës, Xi Jinping, ka thënë se "ribashkimi" me Tajvanin "duhet të përmbushet" - dhe nuk ka përjashtuar përdorimin e mundshëm të forcës për ta arritur këtë.
Ku është Tajvani?
Tajvani është një ishull, afërsisht 160 kilometra nga bregu i Kinës juglindore.
Ai ndodhet në të ashtuquajturin "zinxhiri i parë i ishullit", i cili përfshin një listë të territoreve miqësore me SHBA-në, që janë vendimtare për politikën e jashtme të SHBA-së. Nëse Kina do të merrte Tajvanin, disa ekspertë perëndimorë sugjerojnë se mund të ishte më e lirë për ta projektuar fuqinë në rajonin perëndimor të Paqësorit dhe ndoshta mund t’i kërcënonte edhe bazat ushtarake amerikane deri në Guam dhe Hawaii, shkruan BBC-ja.
A ka qenë gjithmonë Tajvani i ndarë nga Kina?
Burimet historike sugjerojnë se ishulli për herë të parë ra nën kontrollin e plotë kinez në shekullin e 17-të, kur dinastia Qing filloi ta administronte atë. Më pas, në 1895, ata ia dhanë ishullin Japonisë pasi humbën luftën e parë të Kinës japoneze. Kina e mori përsëri ishullin në 1945, pasi Japonia humbi Luftën e Dytë Botërore. Por një luftë civile shpërtheu në Kinën kontinentale midis forcave qeveritare-nacionaliste të udhëhequra nga Chiang Kai-shek dhe Partisë Komuniste të Mao Ce Dunit. Komunistët fituan në 1949 dhe morën kontrollin në Pekin.
Chiang Kai-shek dhe ajo, që kishte mbetur nga partia nacionaliste - e njohur si Kuomintang - ikën në Tajvan, ku sunduan për disa dekada të ardhshme, shkruan BBC-ja.
Kina tregon për këtë histori për të thënë se Tajvani ishte fillimisht një provincë kineze. Por tajvanezët tregojnë për të njëjtën histori për të argumentuar se ata nuk ishin kurrë pjesë e shtetit modern kinez, që u formua për herë të parë pas revolucionit në 1911 - ose Republikës Popullore të Kinës, që u krijua nën Mao në 1949. Aktualisht, vetëm 13 vende (plus Vatikani) e njohin Tajvanin si një vend sovran.
A mund ta mbrojë veten Tajvani?
Kina mund të përpiqet të sjellë "ribashkim" me mjete joushtarake, si forcimi i lidhjeve ekonomike. Por në çdo konfrontim ushtarak, forcat e armatosura të Kinës do t’i zvogëlojnë ato të Tajvanit. Kina shpenzon më shumë se çdo vend përveç SHBA-së për mbrojtjen dhe mund ta përdorë një gamë të madhe aftësish, nga fuqia detare te teknologjia raketore, avionët dhe sulmet kibernetike. Pjesa më e madhe e fuqisë ushtarake të Kinës është e përqendruar diku tjetër, por, për shembull, në termat e përgjithshëm të personelit në detyrë aktive, ka një çekuilibër të madh midis dy palëve.
Pse është Tajvani i rëndësishëm për pjesën tjetër të botës?
Ekonomia e Tajvanit është jashtëzakonisht e rëndësishme. Pjesa më e madhe e pajisjeve elektronike të përditshme në botë - nga telefonat te laptopët, orët dhe konzolat e lojërave - mundësohen nga çipat kompjuterikë të prodhuar në Tajvan. Me një masë, një kompani e vetme tajvaneze – “Taiwan Semiconductor Manufacturing Company” ose “TSMC” - ka mbi gjysmën e tregut botëror.
“TSMC” është një e ashtuquajtur "fonderi" - një kompani, e cila prodhon çipa të dizajnuar nga konsumatorët dhe klientët ushtarakë. Është një industri e madhe, me vlerë pothuajse 100 miliardë dollarë në 2021, shkruan BBC-ja.
