Ndërtesat në termocentralin bërthamor të Zaporizhzhia në Ukrainë - më i madhi në Evropë - janë dëmtuar pasi u goditën nga bombardimet.
Sulmi ka bërë që liderët botërorë të akuzojnë Rusinë për veprim të pamatur. Kryeministri i Britanisë Boris Johnson tha se kjo mund të "kërcënojë drejtpërdrejt sigurinë e të gjithë Evropës".
Çfarë ndodhi me termocentralin?
Rusia sulmoi Zaporizhzhia me granatime, dhe më vonë mori kontrollin e fabrikës.
Ndërtesat rreth një prej gjashtë njësive të saj të energjisë janë dëmtuar, sipas inspektoratit bërthamor të Ukrainës.
Mbikëqyrësi bërthamor i OKB-së, Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA), thotë se asnjë nga sistemet e sigurisë në termocentral nuk u prek dhe nuk pati lëshim të materialit radioaktiv.
Sa i rrezikshëm ishte sulmi?
Ekspertët bërthamorë thonë se sulmi krijoi një situatë shumë të rrezikshme.
Nëse një reaktor - pajisja që gjeneron energji në një termocentral bërthamor - dhe ndërtesa ku ndodhet ai dëmtohen, kjo mund të shkaktojë mbinxehje të reaktorit dhe shkrirje të bërthamës.
Rrezatimi më pas mund të rrjedhë në mjedisin përreth.
Nëse njerëzit do të ekspozoheshin ndaj këtij rrezatimi, mund të shkaktonte ndikime të rënda shëndetësore, të menjëhershme dhe afatgjata, duke përfshirë kancerin.
Kjo u pa në vitin 1986 në termocentralin e Chernobylit në Ukrainë - vendi i incidentit më të keq bërthamor në histori.
A mund të ketë qenë sulmi 'një tjetër Chernobyl’?
Ekspertët thonë se megjithëse sulmi ishte i rrezikshëm, ka dallime të rëndësishme midis fabrikës së Chernobylit dhe Zaporizhzhia.
Vendi i Zaporizhzhia është shumë më i sigurt, sipas Mark Wenman nga Imperial College London.
Ai thotë se reaktori është në një ndërtesë betoni të përforcuar me çelik që mund të "përballojë ngjarjet ekstreme të jashtme, si natyrore ashtu edhe të bëra nga njeriu, të tilla si një përplasje avioni ose shpërthime".
Impianti Zaporizhzhia gjithashtu nuk përmban asnjë grafit në reaktorin e tij.
Në Chernobyl grafiti shkaktoi zjarr të madh dhe ishte burimi i rrezatimit që udhëtoi nëpër Evropë.
Çfarë ndodh nëse centrali bërthamor humbet energjinë?
"Nuk është nevoja ta goditni drejtpërdrejt një fabrikë për të pasur një problem", thotë Olexi Pasiuk, zëvendës drejtor i Ecoaction, një grup presioni energjetik në Ukrainë. Ndërprerja në furnizimin me energji të termocentralit mund të shkaktojë gjithashtu probleme serioze.
Ukrainasit ishin në procesin e nxjerrjes jashtë linje të reaktorëve për t'i mbrojtur ata. Vetëm një nga gjashtë reaktorët që funksionojnë në termocentralin tani mendohet të jetë në punë.
Megjithatë, reaktorët nuk mund të fiken thjesht si furnizimet me energji konvencionale. Ato duhet të ftohen ngadalë për 30 orë, gjë që kërkon një furnizim të vazhdueshëm me energji elektrike të impiantit.
Ndërprerja e këtij furnizimi me energji - dhe për rrjedhojë e procesit të ftohjes - mund të çojë gjithashtu në rrjedhje të rrezatimit.
Kjo mund të ndodhë nëse karburanti bërthamor tejkalon pikën e tij të shkrirjes dhe materialet radioaktive depërtojnë nëpër objektet e kontrollit.
Claire Corkhill, një eksperte e materialeve bërthamore në Universitetin e Sheffield, thotë se skenari më i keq do të ishte humbja e ftohjes e ngjashme me atë në fabrikën japoneze të Fukushimës pas cunamit të vitit 2011.
Në atë rast humbja e energjisë çoi në një humbje të ftohjes, e cila shkaktoi një shkrirje në tre nga reaktorët e saj bërthamorë.
Sa termocentrale bërthamore ka në Ukrainë?
Pushtimi i Ukrainës është i pazakontë sepse është një konflikt në një vend me fuqi të konsiderueshme bërthamore.
Ka katër termocentrale të mëdha bërthamore në Ukrainë, me Chernobylin që “tashmë është në pension”.
Rusia ka kontrollin e Zaporizhzhia dhe Chernobylit dhe po i afrohet një lokacioni të tretë - termocentralit bërthamor të Ukrainës Jugore.
Ka gjithashtu impiante më të vogla dhe venddepozitime radioaktive që ruajnë materialet e mbeturinave nga operacionet e energjisë bërthamore në të gjithë Ukrainën.
Më 27 shkurt, raketat ruse raportohet se goditën gjithashtu vendin e një objekti të depozitimit të mbetjeve radioaktive në Kiev.
Inspektorati bërthamor i Ukrainës, tha se nuk u raportuan rrjedhje rrezatimi dhe centrali nuk u dëmtua drejtpërdrejt.
Çfarë ndodh më pas?
Për momentin, forcat ruse kanë lejuar stafin ukrainas të qëndrojë në dhomën e kontrollit në Zaporizhzhia, për të drejtuar operacionet.
Por drejtori i përgjithshëm i IAEA Rafael Mariano Grossi tha: "Jam jashtëzakonisht i shqetësuar që nuk e dimë se si ndodhi - mund të ishte dramatike. Ne nuk duhet të presim që diçka e tillë të ndodhë përsëri".
Ai planifikon të udhëtojë në Ukrainë për të negociuar me forcat ruse për funksionimin e sigurt të të gjitha termocentraleve në Ukrainë.
Pse Ukraina ka nevojë për energjinë bërthamore?
Energjia bërthamore është bërë gjithnjë e më e rëndësishme për furnizimet me energji të Ukrainës.
Në vitin 2014, grupet separatiste të mbështetura nga Rusia morën kontrollin e rajonit të madh të prodhimit të qymyrit të Donbasit në jug.
Përpara kësaj pike, qymyri kishte siguruar 41% të energjisë së vendit dhe vendi shikonte energjinë bërthamore dhe të rinovueshme për ta kompensuar mungesën.
