Szunyog: Themelimi i Asociacionit mund ta ndihmojë Kosovën drejt anëtarësimit në BE

Kosova mund të ecë para në interes të integrimit të shpejtë evropian, pavarësisht palës tjetër, ka thënë ambasadori i Bashkimit Evropian, Tomas Szunyog. Në intervistën dhënë emisionit “Interaktiv” të KTV-së, Szunyog ka sqaruar se Kosova mund të zgjidhë një numër çështjesh të brendshme në funksion të zbatimit të Marrëveshjes së Brukselit dhe Aneksit të Ohrit.

“Një çështje që është aty, është Asociacioni i komunave me shumicë serbe”, ka specifikuar ambasadori i BE-së.

Por kur është pyetur se nëse Kosova mund të mbetet duarthatë edhe nëse përmbushë kërkesën për Asociacionin, Szunyog ka thënë se procesi është disi më i komplikuar.

“Kosova ka paraqitur aplikimin për anëtarësim në BE. Nëse e shikoni në Traktatin e BE-së e shihni se ka nen të caktuar që thotë se hapat në zgjerimin apo integrimin e anëtarëve të rinj, duhet të merren nga Këshilli me unanimitet”.

Ai po ashtu nuk ka dhënë një afat se kur Kosovën mund t’i hiqen masat e as ka sqaruar arsyet se pse nuk është vepruar të paktën njësojë edhe ndaj Serbia, përkundër implikimeve në rastin Banjska e edhe qëndrimit se nuk do të zbatojë marrëveshjen.

KOHA: Ky vit është viti i fundit i mandatit tuaj. Kur arritët këtu në shtator 2020, po përballeshim këtë që po qëndron gjatë, dialogun Kosovë- Serbi. Tash e mbi një vit, kemi marrëveshje që është dakorduar në Bruksel dhe më pas në Ohër me aneksin e zbatimit. Por, ka mbi një vit mospajtim se si të zbatohet, rrugën para drejt kësaj. E duket se dyja palëve po u mungon besimi për ta zbatuar marrëveshjen. Cili është mendimi juaj?

Szunyog: Sigurisht kur erdha, dhe ju keni të drejtë, ishte herët në shtator të vitit 2020, unë po shpresoja që progresi në dialog do të ishte më i shpejt dhe më substancial. Por, ja ku jemi, më tepër se tre vjet e gjysmë, por do të argumentoja se në këto dy vjetët e fundit kemi parë disa zhvillime të rëndësishme. Siç e përmendët, kemi marrëveshjen nga shkurti i vitit të kaluar, që mendoj se është mjaft substanciale dhe në fakt është diçka që nëse zbatohet do të hapë dyert si për Kosovën, ashtu edhe për Serbinë drejt integrimit euroatlantik. Po ashtu, kemi deklaratën për personat e zhdukur që mendoj se po ashtu, është një arritje e rëndësishme. Fatkeqësisht, ka ende disa çështje te zbatimi.

KOHA: Vërtet që janë çështje kyçe në këtë marrëveshje z. Ambasador, pasi po e shohim se Serbia s’po i hap arkivat, të cilat është zotuar të bëjë.

Szunyog: Ka disa çështje te kjo marrëveshje, por është aty. Po ashtu është marrëveshja e rëndësishme për çështjen e energjisë, që vonoi të zbatohej, por jemi në fazën përfundimtare të zbatimit. Sigurisht besojmë se këtë vit situata në veri me rrymën do të normalizohet. Kemi po ashtu, çështjen e vështirë e të komplikuar me targa, që është zgjidhur. E mbaj mend vitin 2022 ishin ende ato targa të Kosovës në qarkullim, kishte një numër të targave të lëshuara nga Serbia që po qarkullonin në Kosovë. Kjo është larguar tashmë. Letrat ngjitëse janë larguar po ashtu. Mendoj se ka arritje konkrete e specifike në këta 4 vjet.

KOHA: Por, këto janë arritje të vogla z. ambasador, dhe jam i sigurt se në një masë mund të pajtoheni, se ky nuk ishte qëllimi i dialogut të lehtësuar nga BE-ja në ditët kur ju u bëtë ambasador i BE-së në Kosovë. E kemi parë z. Miroslav Lajçak që ka marrë dialogun e ndërmjetësuar nga BE-ja. Dhe po flasim për disa çështje të rëndësishme për qytetarët, por nuk janë çështjet që normalizojnë marrëdhëniet mes dy shteteve. Retorika mbetet e njëjtë. Serbia po thyen vazhdimisht këtë marrëveshje. E kryeministri Kurti ka thënë së fundi se duhet nënshkrimi në letër për të parë zbatimin e plotë të marrëveshjes. Cili është qëndrimi juaj për këtë?

Szunyog: Sërish, kam shpresuar që progresi do të jetë më i shpejt e më i mirë. Po ashtu, kam shpresuar se në shkurt e më pas mars të vitit të kaluar, kur u negociua aneksi i Ohrit, se kjo marrëveshje do të zbatohej. Zbatimi nuk ka ndodhur. Ne besojmë dhe është në konkludim të Këshillit nga dhjetori i vitit të kaluar po ashtu, konfirmuar nga Këshilli Evropian në dhjetor të vitit të kaluar, se dyja palët nuk e kanë zbatuar marrëveshjen. Dhe të dyja palët janë në thelb fajtore për mungesën e progresit. Dialogu, dhe logjika e dialogut, gjithmonë ka qenë që të dyja palët ta diktojnë ritmin dhe substancën e dialogut. Fatkeqësisht, ka mungesë vullneti, nga të dyja palët, për ta zbatuar marrëveshjen. Sa i përket çështjes së nënshkrimit, opinioni ynë gjithmonë ka qenë se kjo marrëveshje është ligjërisht e obligueshme, nga momenti kur përfaqësuesi i Lartë, Borrell, njoftoi këtë marrëveshje më 27 shkurt dhe 18 mars. Ne besojmë se është në përputhje me të drejtën ndërkombëtare dhe është ligjërisht e obligueshme tashmë. E kuptoj se pala kosovare insiston në mënyrë më formale të formalizimit të kësaj marrëveshjeje. Kemi propozuar disa opsione të kësaj.

KOHA: A mund të konfirmoni se këto propozime ishin për të vendosur vetëm inicialet në letër?

Szunyog: Prapë, ne kemi propozuar opsione të caktuar. Siç e kam kuptuar ende nuk ka pasur një përgjigje zyrtare nga Qeveria e Kosovës, pra nuk preferoj të diskutoj detaje.

KOHA: A ka pasur reagim nga pala serbe?

Szunyog: Sërish, është diskutuar, por siç kam kuptuar, është ende proces që nuk është formalizuar, por për ne kjo nuk është çështja. Marrëveshja është ligjërisht e obligueshme dhe duhet të zbatohet nga të dyja palët.

KOHA: Z. ambasador a është e vërtetë se të dyja palët kanë pasur qëndrime kontroverse për marrëveshjen, por në të njëjtën kohë pozicioni i Kosovës është se dëshiron të zbatohet si e plotë, por se ka nevojë për zotime se pala tjetër do ta bëjë të njëjtën gjë. E pala tjetër zyrtarisht ka dërguar letër në BE. Kryeministrja serbe, Ana Bërnabiq, ka dërguar letër në BE, ku në thelb ka dashur “të zgjedhë qershitë” në marrëveshje dhe parimisht, Serbia ka thënë zyrtarisht se nuk do të jetë në gjendje ta zbatojë. Si është ligjërisht e obligueshme një marrëveshje ku njëra palë thotë se nuk jemi në gjendje ta zbatojmë atë? Si mund të kuptohet politikisht?

Szunyog: Mendoj se është ligjërisht e obligueshme për të dyja palët. Ky komunikim nga kryeministrja Bërnabiq është vërtet problem dhe me sa e kuptoj kolegu im Miroslav Lajçak, është marrë me këtë çështje dhe shpresoj se mund të qartësojmë gjërat.

KOHA: Çfarë mund të qartësoni në atë deklaratë? Është e shkruar dhe është e qartë.

Szunyog: Prapë, siç kemi thënë në konkludimet e Këshillit në dhjetor, të dyja palët nuk e kanë zbatuar marrëveshjen. Dua të cek një gjë tjetër. Është një marrëveshje që do të hapë dyert për integrim në BE për të dyja palët. Po ashtu, besoj se Kosova mund të ecë para në interes të integrimit të shpejtë evropian, pavarësisht palës tjetër. Nuk ka asgjë që e kufizon Kosovën.

KOHA: A po sugjeroni se zbatimi i njëanshëm duhet për Kosovën që të ecë para drejt integrimit evropian?

Szunyog: Sërish, ka çështje të caktuara që nëse zbatohen mund të ndihmojnë Kosovën drejt anëtarësimit në BE.

KOHA: Çfarë janë ato çështje të caktuara?

Szunyog: Mendoj se qartë, një çështje që është aty, është Asociacioni i komunave me shumicë serbe. Është një gjë që është aty. BE-ja ka përpiluar një draft të propozuar që mendojmë se në fakt përmban apo përmbush gjitha ato vijat e kuqe që Kosova ka paraqitur. Ne besojmë se është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës. Kështu që për ne është propozim që duhet të pranohet. Po ashtu, kur kryeministri Kurti deklaroi se është i gatshëm për të zbatuar gjithë marrëveshjen, përmendi statutin Kështu që për të siç duket, nëse nënshkruhet, teksti është i pranueshëm. Nga perspektiva jonë, mendoj se asgjë nuk e ndalon Qeverinë e Kosovës ta pranojë këtë propozim. Nëse ka çështje të caktuara ligjore...

KOHA: Kryeministri Kurti po thotë se ne e kemi pranuar marrëveshjen, por na duhet garanci, duhet të sigurohemi që pala tjetër do ta zbatojë pjesën e vetë.

Szunyog: Nga perspektiva ime, Asociacioni është çështje që ka mbetur gjatë, por është çështje e Kosovës. Asgjë se ndalon Kosovën ta krijojë Asociacionin, pavarësisht se çfarë bën pala tjetër. Në fakt mendoj se kjo do të zgjidhë një numër të çështjeve të tjera. Në një mënyrë aktualisht do ta ndihmojë Kosovën në aspektin e brendshëm, por edhe do ta ndihmojë Kosovën në rrugën drejt BE-së. Mendoj sërish se duke e pranuar statutin, e me gjasë duke pyetur Gjykatën Kushtetuese të shikojë draftin, nëse është në përputhje.

KOHA: A mund të jeni më konkretë kur flisni për integrimin drejt BE-së? Po ta zbatonte Kosova Asociacionin a do ta merrte statusin e shtetit anëtar kandidat për BE?

Szunyog: Mendoj se procesi është disi më i komplikuar.

KOHA: Kjo na është thënë për shumë vjet, e Qeveria e Kosovës me të drejtë mund ta shohë se mund të përfundojë duarthatë nga ky proces.

Szunyog: Jo. Kosova ka paraqitur aplikimin për anëtarësim në BE. Nëse e shikoni në Traktatin e BE-së e shihni se ka nen të caktuar që thotë se hapat në zgjerimin apo integrimin e anëtarëve të rinj, duhet të merren nga Këshilli me unanimitet. Pra, duhet të keni unanimitet në Këshill për të bërë hapa të caktuar.

KOHA: Në thelb nuk ka garanci. E kuptoj se si ambasador i BE-së në Kosovë, s’mund të jepni asnjë garanci për integrim evropian, pasi ndonjë nga anëtarët thjesht mund ta bllokojë Kosovën...

Szunyog: Nuk mund t’ju jap garanci të qind për qind, por atë që kam ndier është se shtetet anëtare do të jenë shumë më të gatshme të pranojnë këtë aplikim, të pyesin Komisionin, e të lëvizin në hapin tjetër që është dhënia e statusit të shtetit kandidat, nëse çështja të caktuara lëvizin disi edhe në dialog. Sipas kuptimit tonë, dialogu është dera nëpërmjet të cilës duhet të ecni për të shkuar drejt hapave të radhës. E hapi i radhës është statusi i shtetit kandidat. Kjo mund të ndodhë vetëm nëse ka vullnet të mirë në Këshill dhe unanimitet me të cilin hapat e radhës mund të pranohen. Sërish, kjo kërkon hapa të caktuara nga ana e Kosovës.

KOHA: Keni përmendur Asociacionin e komunave me shumicë serbe, që qëndron si një mosmarrëveshje e gjatë në këtë shtet, por duke folur së fundi kryekuvendari i Kosovës, Glauk Konjufca, tha se BE-ja nuk ka kompetencë të propozojë një draft për Asociacionin. Cili është qëndrimi i juaj për këtë?

Szunyog: Siç e kuptoj unë, nëse flasim strikt nga aspekti formal, është vërtet çështje e brendshme e Kosovës. Duhet të jetë Qeveria e Kosovës që disi ta pranojë këtë. Kjo është në thelb ajo. Por, duke folur ligjërisht, po BE-ja nuk është pjesë e këtij procesi, por ajo që kemi prodhuar është një draft që shpresojmë se do të ndihmojë. Kemi angazhuar avokatët më të mirë ndërkombëtarë e rajonalë, ekspertë në mbrojtje të minoriteteve, vetëqeverisjes dhe tjera. Propozuan këtë tekst të caktuar. Mendojmë që është tekst i mirë. Por, të flasim nga aspekti strikt, është proces i brendshëm i Kosovës. Por, duke e bërë këtë proces të brendshëm të Kosovës...

KOHA; Si nuk është kontradiktore, kur thoni se është çështje strikte e brendshme e Kosovës dhe më pas vjen një draft nga një faktor i jashtëm?

Szunyog: Prapë, mendoj se është praktikë shumë normale, që për disa çështje të brendshme të angazhohen disi ekspertë ndërkombëtarë. Nuk ka asgjë të gabuar në këtë.

KOHA: Por, nuk janë vetëm ekspertë, janë po ashtu ndërmjetësit. BE-ja po ndërmjetëson këtë proces. A mund z. Szunyog të lutem t’i përgjigjeni kësaj pyetjeje, mendoj se është e rëndësishme. A po thyen BE-ja procesin e saj të ndërmjetësimit, duke bërë këtë propozim ‘merre apo lëre’?

Szunyog: Prapë, nuk do ta quaja ‘merre apo lëre’, mendoj se është bërë në interesin më të mirë. E mendoj se ky draft është pranuar nga të dyja.

KOHA: Nuk është ‘merre apo lëre’?

Szunyog: Është pranuar nga të dyja palët aktualisht. E sërish pas arritjes së marrëveshjeve në Bruksel në shkurt të vitit të kaluar, kemi shpresuar që pala kosovare do të bëjë draftin e vetë. Përndryshe nëse lexoni me kujdes vendimin e Gjykatës Kushtetuese për marrëveshjen e vitit 2015, që është lëshuar në dhjetor të vitit 2015, e shihni se parimisht ka kërkesë nga Gjykata Kushtetuese, që draftstatuti të bëhet, e më pas të dërgohet në Kushtetuese për rishikim. Pra, është në vendimin e vitit 2015 të Gjykatës Kushtetuese.

KOHA: Natyrisht se e kemi lexuar me kujdes aktgjykimin. Kjo është edhe përgjegjësi që e kemi si gazetarë. Por si u përgjigjeni zërave të rinj që pala kosovare mund të propozojë një draft-statut. A është shumë vonë tash zotëri Szunyog?

Szunyog: Jo. Mendoj se ajo çfarë po kërkojmë është një propozim që do të përmbushte obligimet e jashtme dhe të brendshme të Kosovës dhe një dokument që do të themelonte Asociacionin.

KOHA: Pra këtë po ia kërkoni ju kryeministrit Kurti. Që t’ju dorëzojë juve një draft propozim të ri të statutit të Asociacionit?

Szunyog: Jo. Ne kemi kërkuar këtë gjë të ndodhë që prejse jam në Kosovë.

KOHA: Është e vërtetë se keni kërkuar këtë gjë, por tash kur flasim a keni ndonjë tjetër kërkesë për këtë gjë: Pra nëse Qeveria e Kosovës nuk ka vullnet për të zbatuar draftin tuaj a keni ju vullnet për t’i dhënë kohë Qeverisë për të përpiluar një draft statut të ri?

Szunyog: E kam vënë re qëndrimin e kryeministrit Kurti kur ai përmendi se së bashku me ministrin Nenad Rashiq dhe ministrin Elbert Krasniqi, ai mund ta hartojë një draft të ri.

KOHA: Kjo ishte referenca ime..

Szunyog: Por prapë, ne do ta mirëprisnim çdo propozim për draftstatut. Meqë ra fjala, kishte edhe një draft propozim më herët nga Fridrih Ebert Shtiftung dhe që ishte relevant. Kështu që prapë, le të kemi një debat për këtë, le të kemi propozime të ndryshme, por ajo çfarë ne kemi kërkuar është një vendim i Qeverisë së Kosovës për të miratuar diçka.

KOHA: A keni ju ndonjë afat kohor për këtë gjë. Është një debat i pafundmë. Vite kalojnë që bisedohet dhe vetëm shohim shtyrje të këtij debati, por nuk shohim diçka konkrete. A mund të garantojë BE-ja se do të ketë ndonjë afat apo do të vazhdojë kështu të diskutohet pa ndonjë afat?

Szunyog: Kjo duhej të kishte ndodhur pas dhjetorit të vitit 2015 dhe këtë në fakt e kishte kërkuar Gjykata Kushtetuese e Kosovës.

KOHA: Ne e kemi parë publikisht që zyrtarë të Kosovës ankohen publikisht në emisarin Lajçak, të cilit meqë ra fjala, do t’i skadojë mandati për disa muaj. A e shihni se ka humbur besimi në BE-në dhe çfarë prisni të ndodhë pas përfundimit të mandatit të tij dhe zgjedhjeve të reja në BE?

Szunyog: Jo, mandati i të dërguarit Special të BE-së, Lajçak, nuk varet nga zgjedhjet e reja për Parlamentin Evropian. Ky do të jetë thjesht një përfundim i mandatit të Dërguarit Special të Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë-Serbi e mandat ky që mund t’i vazhdohet. Edhe unë kam qenë i dërguar i BE-së në Kosovë dhe mandati im është për këto katër vjet më është vazhduar tri herë. Prandaj ky është një proces jo politik.

KOHA: A do ta përkrahnit t’i vazhdohet mandati edhe një herë? Sepse zoti Lajcak kur e mori mandatin tha se arritja e marrëveshjes finale mes Kosovës është çështje muajsh e assesi vitesh. Dhe ja ku jemi, katër vjet pas asgjë substanciale nuk ka ndodhur.

Szunyog: Nuk do të pajtohesha me këtë “asgjë substanciale” që po e thoni ju. Mendoj se ne kemi arritur disa rezultate substanciale.

KOHA: Atëherë paskemi problem që ta kuptojmë nocionin e substanciales, zoti ambasador.

Szunyog: Ne të gjithë ishim më optimistë në vitin 2020, kur e nisëm mandatin tonë. Por sërish, unë jam i sigurt se Miroslav Lajçak e ka zbatuar mandatin e tij në mënyrën më të mirë të mundshme dhe ka qenë një ndërmjetësues dhe lehtësues i paanshëm. Por prapë, varet nga të dyja palët se si lëviz procesi dhe sa shpejt e për cilat çështje.

KOHA: Ju si Bashkim Evropian nuk mbani asnjë përgjegjësi që marrëveshja që ju e keni ndërmjetësuar, të cilën në fakt e keni sjellë si propozim nuk po gjen zbatim dhe a tregon kjo dobësinë e shërbimit të jashtëm të BE-së?

Szunyog: Ne kemi bërë më të mirën që ky proces të lëvizë para sa më shpejt që mundet dhe kemi bërë më të mirën për t’u siguruar se të gjitha marrëveshjet e arritura të zbatohen, por prapë, kjo varet në vullnetin e mirë të dyja palëve për të bërë pjesën e tyre të punës. Dhe sërish, unë shpresoja në stimujt e integrimit evropian...

KOHA: Nuk po funksionojnë stimujt zoti Sunyog. Dhe a ndiheni se kështu dobësoni edhe pozicionin e BE-së me marrëveshje që nuk gjejnë zbatim në terren?

Szunyog: Sërish po e them, është në interesin e të dyja palëve që ky proces të jetë i suksesshëm dhe që të zbatohet me sukses. Nëse të dyja palët nuk po ndihen se kjo është rruga, ne nuk do ta detyrojmë askënd që të bëhet anëtar i Bashkimit Evropian. Nëse njerëzit nuk janë të interesuar, atëherë është vështirë për ta detyruar që të bëjë një gjë të tillë.

KOHA: Por të dyja vendet kanë shprehur qëllimet dhe aspiratat për t’u bërë pjesë e BE-së. Ndërkohë që ky proces është rreth normalizimit të marrëdhënieve ne kemi parë që para disa muajve sulmin në Banjskë në shtatorin e kaluar dhe tensionet që u ngritën më pas. Para sulmit të Banjskës, Kosova iu nënshtrua masave ndëshkuese të Bashkimit Evropian, në qershor më saktësisht. Tash edhe pak do të bëhet një vit prej kur BE-ja vendosi masat ndëshkuese ndaj Kosovës. A prisni që masat do të hiqen apo ato do të mbesin në fuqi edhe për më shumë kohë?

Szunyog: Ajo që ndodhi në Banjskë ishte krejtësisht e papranueshme. Ka qenë një sulm serioz, një sulm terrorist që sërish po e them është i papranueshëm. Rasti duhet të hetohet siç duhet. Të gjithë kryesit e sulmit duhet të sillen para drejtësisë dhe të dënohen për këtë. Mendoj se kjo gjë duhet të thuhet qartë. Dhe ne presim që edhe Serbia të përmbushë këtë gjë. Sa u përket masave, të cilat ishin vendosur më 3 qershor të vitit të kaluar, në mënyrë specifike si pasojë e zhvillimeve që ndodhën në veri dhe në mënyrë specifike në Zveçan më 26 dhe 29 maj. Dhe meqë ra fjala, më duhet të nënvizoj se Deklarata që ishte aprovuar nga të gjitha 27 vendet e BE-së më 3 qershor, kishte kërkesa specifike për të ndërmarrë si nga pala kosovare po ashtu edhe nga ajo serbe. Kështu që masat ndaj Kosovës u vendosën, në mënyrë specifike për shkak të sulmit ndaj ushtarëve të KFOR-it më 29 maj. Dhe për sa i përket palës kosovare, ne kishim tri fusha për të cilat prisnim që të kishte lëvizje nga ana e qeverisë.

E para kishte të bënte me gjendjen e sigurisë, në mënyrë më specifike në sigurinë e ndërtesave komunale, e dyta kishte të bënte me zgjedhjet e reja dhe e treta kishte të bënte me angazhimin e duhur në procesin e dialogut.

Mendoj se ne kemi pritur për disa javë dhe ne i prezantuam masat ndëshkuese kur Qeveria e Kosovës vendosi që mos të reagojë në kërkesat që ne kishim shtruar. Mund të pranoj se ka pasur progres. Ka pasur progres në disa nga këto çështjet, sidomos pas takimit në Bratislavë mes zëvendëskryeministrit Bislimi dhe të Dërguari Special të BE-së, Lajçakut. Janë ulur disa nga masat aty sikurse ulja e numrit të policëve aftër ndërtesave komunale.

KOHA: Tash Policia nuk është duke qëndruar afër ndërtesave të komunave.

Szunyog: Unë sa e di janë ende aty... është ulur në 50 për qind prezenca e tyre por ata janë prapë aty. Kjo është ajo që unë kuptoj. Ne po ashtu kemi kërkuar nga kryetarët në komunave veriore mos të punojnë nga ndërtesat komunale dhe sërish ne kemi dy kryetarë që punojnë nga ndërtesat alternative dhe dy të tjerë që punojnë nga ndërtesat komunale.

KOHA: Ne po shohim se së shpejti do të kemi zgjedhje në veri. A prisni që masat do të hiqen tash. Kjo është pyetja ime e drejtpërdrejtë?

Szunyog: Eh, po. Në dhjetorin e vjetëm u bë debati në Këshillin e Çështjeve të Përgjithshme e ky Këshill në vija të trasha doli me qëndrim që BE-ja është gati ta shqyrtojë heqjen e masave, por Kosova duhet të bëjë më shumë. Kjo është gjuha e këtij qëndrimi në dhjetorin e vitit të kaluar.

KOHA: Si ta zbërthejmë këtë gjuhë që është mjaft burokratike apo jo?

Szunyog: Besoj që ajo që ka ndodhur të premten e kaluar që ishte marrëveshja brenda KE-së për ta caktuar rivotimin është hap pozitiv. E na duhet ta shohim përgatitjen për këtë rivotim dhe organizimin e tij.

KOHA: Pra nuk ka përgjigje direkte për atë se kur mund të hiqen këto masa?

Szunyog: Më lejo ta përfundoj këtë. Do të thosha që votimet e reja në të katër komunat veriore do të ndihmonte për të filluar me bisedën se si të hiqen masat.

KOHA: Kjo mesa duket nuk është para qershorit, para verës. Pra do të kemi masa, masa ndëshkuese të BE-së ndaj Kosovës deri në qershor.

Szunyog: Gjithmonë kemi propozuar që mënyra më e lehtë, më e shpejtë do të ishin zgjedhjet e parakohshme përmes dorëheqjes së katër kryetarëve dhe në rastin ideal edhe të asamblistëve të kuvendeve komunale.

KOHA: Është mjaft e qartë që masat do të jenë në fuqi deri në verë. E përmendët për sulmin në Banjskë që prisni nga Serbia që t’i kryejë detyrat e veta, por çfarë po del prej Serbisë është fotografia e ambasadorit të saj në Shtetet e Bashkuara, Marko Gjuriqit, që e takon atë që e pranoi se ka qenë i përfshirë dhe e udhëhoqi aksionin terrorist, “sulmin terrorist” të Banjskës, e kjo është terminologjia e BE-së jo e imja z. ambasador. Kjo fotografi ka qarkulluar javën e kaluar. Cila është përgjigjja juaj për këtë? Si mund ta kuptojmë qëndrimin tuaj në këtë pikë?

Szunyog: Përsëri qëndrimi ynë është shumë i qartë. Presim nga Serbia që ta hetojë sulmin e Banjskës dhe t’i sjellë të gjithë përgjegjësit para drejtësisë.

KOHA: Po fotografinë si do ta komentonit?

Szunyog: Do ta thosha atë që e tha z. Stano që nuk kemi nevojë të komentojmë lidhur me çdo takim.

KOHA: Ky nuk është takim i zakonshëm z. ambasador. Është takim mes dikujt që mori pjesë në një sulm terrorist dhe dikujt që është një ndër zyrtarët më të lartë të Serbisë. Shikuesit tanë ndoshta do të pyesnin se si kjo mund të ndodhë, se si kjo mund të jetë e pranueshme? A do të ishte BE-ja në rregull nëse dikush që aspiron të bëhet anëtare e BE-së të takohej me pjesëtarë të Hamasit – që janë të kategorizuar si terroristë?

Szunyog: Përsëri, po them, presim nga Serbia që t’i hetojë, t’i ndjekë penalisht dhe t’i sjellë para drejtësisë të gjithë.

KOHA: Ç’kuptim ka kjo, sepse e kam parë që edhe nëpër intervista tjera thoni këtë, por si mund të prisni përderisa udhëheqësia e Serbisë mbron këta individë që nuk janë vetëm individë, por që janë maja e udhëheqjes së Listës Serbe që mori pjesë në këtë sulm. Si mund ta prisni këtë? Çka po prisni saktësisht që të bëjë Serbia?
 

Szunyog: Po presim nga Serbia si shtet kandidat që po negocion për anëtarësim në BE që ta kenë një sundim ligji e gjyqësor të pavarur që është i zoti, po them përsëri, ta hetojë, t’i akuzojë dhe t’i dënojë të gjithë përgjegjësit.

KOHA: A keni besim që kjo do të ndodhë?

Szunyog: Mendoj se do të ndodhë dikur.

KOHA: Dikur, po çfarë është ai “dikur”?

Szunyog: Nuk mund të komentoj përtej kësaj.

KOHA: E kemi parë z. Szunyog se pas sulmit në Banjskë, BE-ja tha që po pret raport dhe se do të marrë masa ndaj Serbisë, por asnjë masë nuk ju vendos Serbisë. Si është qëndrimi juaj lidhur me këtë?

Szunyog: Kemi parë vetëm një raport, që u quajt raport fillestar që u shpërnda nga Ministria e Punëve të Jashtme e Kosovës, besoj në tetorin e vitit të shkuar. Nuk kemi parë gjë përtej saj dhe me ç’kuptoj unë në Kosovë hetimi mund të zgjasë me vite të tëra.

KOHA: Dy vjet saktësisht.

Szunyog: Një apo dy, varësisht se sa është i komplikuar krimi. E po ashtu me sa kam kuptuar nuk ka pasur ndonjë aktakuzë lidhur me sulmin në Banjskë nga sistemi i drejtësisë së Kosovës. Pra edhe në agjencitë e zbatimit të ligjit dhe në sistem gjyqësor nuk ka aktakuza kundër individëve konkretisht për Banjskën - pra ne po e përcjellim këtë me sukses dhe përsëri i shohim opsionet që kemi.

KOHA: Po besoj se keni kontakte ditore me zyrtarë të Kosovës. A ju kanë thënë se do t’ju sjellin në javët apo muajt e ardhshëm. Çfarë po prisni në këtë rast nga institucionet e Kosovës?

Szunyog: Në bazë të kontakteve të mija nuk ka pasur ndonjë indikacion për kohën e saktë, përveç atyre që ju i përmendët që ekziston hapësira deri në dy vjet që mund të zgjatet në tri vjet në të vërtetë për të ngritur aktakuzë dhe përsëri po them nuk jam në dijeni këto aktakuza janë ngritur. Përsëri na duhet ta shohim me kujdes dhe po, përmes EULEX-it jemi në kontakt të rregullt dhe në bashkëpunim të ngushtë me institucionet e sundimit të ligjit dhe po presim edhe nga ato që të tregojnë rezultat.

KOHA: Por, ju nuk do të merrni masa pa pasur ndonjë aktakuzë apo diçka formale nga sistemi i drejtësisë.

Szunyog: Përsëri u takon shteteve anëtare që t’i diskutojnë këto çështje dhe të shohin se cilat janë opsionet dhe mundësitë e tjera. Një çështje që është shumë e qartë është se nëse flet shumë specifikisht për sanksione vlen parimi i konsensusit – ku të gjitha 27 shtetet duhet të pajtohen.

KOHA: Dhe a ka konsensus për një gjë të tillë, sepse ka pasur diskutime më herët. P.sh. Për Kosovën është kaluar edhe një rezolutë në Parlamentin Evropian për t’i hequr masat ndaj Kosovës.

Szunyog: Parlamenti Evropian është një institucion tjetër.

KOHA: Absolutisht dhe i kuptoj dallimet.

Szunyog: Masat janë në duar të Këshillit dhe këto çështje nuk janë diskutuar në Këshill kështu që e kam të vështirë të komentojë se cilat janë opsionet dhe mundësitë. Por edhe kurdo që diskutohen është aty principi i konsensusit.

KOHA: Çfarë prisni të ndodhë në marrëdhëniet Kosovë-Serbi në muajt në vazhdim derisa ju do të jeni ambasador i BE-së në Kosovë. A prisni një lëvizje drejt zbatimit të marrëveshjes apo prisni një status-quo duke marrë parasysh zgjedhjet në BE e pastaj në SHBA gjatë vjeshtës. Çfarë pritjesh keni ju?

Szunyog: Varet nga vullneti i Kosovës. Nëse Kosova vendos të lëvizë me fazën e zbatimit të marrëveshjes, mendoj se ne do të ishim të gatshëm t’i përgjigjeshim Kosovës shumë shpejt në mënyrë pozitive.

KOHA: Ju po e përmendi vetëm Kosovën dhe po thoni se gjithçka varet nga Kosova.

Szunyog: Varet nga të dyja palët, por ju më pyetët për pritjet që kisha për Kosovën. Mendoj se nëse ka një vendim për të lëvizur në zbatim, dhe specifikisht dhe duke përfshirë Asociacionin e Komunave me Shumicë serbe, mendoj se Bashkimi Evropian do të përgjigjej në mënyrë pozitive dhe të shpejtë. Do të nënvizoja edhe një gjë. Që prej vitit 2022, Bashkimi Evropian është duke e parë zgjerimin e saj si një mjet gjeopolitik dhe gjeostrategjik nga situata e re që u krijua agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës. Kështu që tash, ky është momenti që zgjerimi i BE-së është prioritete absolut i Bashkimit Evropian dhe vitin e kaluar ne kemi ndërmarrë disa vendime të rëndësishme për të lëvizur tutje me integrimin e Ukrainës, Moldavisë dhe Gjeorgjisë. Kështu që tash ky është prioritet i agjendës për secilin samit të Këshillit. Por po ashtu pres në ditët në vazhdim të nisë rrugën drejt anëtarësimit të Ukrainës dhe Modavisë. Kështu që procesi ka lëvizur shpejtë dhe strategjikisht. Në të njëjtën kohë ne kemi reformuar buxhetin dhe kemi rënë në ujdi që të alokojmë fonde të veçanta për Ballkanin Perëndimor dhe Ukrainën. Kështu që ka përkrahje thelbësore financiare.

KOHA: Planin e rritjes së BE-së. Më lejoni të shtroj një pyetje këtu, sepse kam parë që BE-ja po planifikon që të kushtëzojë Kosovën dhe Serbinë dhe normalizimin e marrëdhënieve mes tyre me planin e rritjes. A mund të na elaboroni më shumë rreth kësaj?

Szunyog: Ky është një plan i cili ende është propozim dhe po zhvillohet. Por shpresoj se mund të kemi një instrument me të cilin pajtohemi deri në fund të muajit prill që shënon edhe fundin e mandatit të Parlamentit Evropian, sepse në fund të prillit do të jetë sesioni i fundit plenar kur mblidhet Parlamenti Evropian. Shpresoj se ai që quhet Plani i Reformës dhe Rritjes, do të aprovohet dhe ne do të kemi një instrument. Nëse kjo gjë kryhet, ne do të mund të fillojmë të lëshojmë ndihmën financiare menjëherë gjatë këtij viti. Kështu që ne kemi vullnet politik për zgjerim, ne kemi burime të tjera financiare dhe tani është koha të veprohet. Nëse Kosova mendon strategjikisht, kjo është koha për të vepruar, kjo është koha për të lëvizur nga disa çështje duke përfshirë edhe dialogun dhe nëse kjo gjë ndodhë kjo gjë do të ishte e rëndësishme për Bashkimin Evropian.

KOHA: Pyetja ime e fundit është kjo: Në shtator të këtij viti ju përfundoni mandatin. Cilën do ta quaje zhvillimin më pozitiv që ndodhi gjatë mandatit tuaj si ambasador i BE-së në Kosovë?

Szunyog: Për mua personalisht është një arritje e dukshme. Kam qenë mjaft me fat për të qenë dëshmitar i liberalizimit të vizave për Kosovën. Jo vetëm për Kosovën, por edhe personalisht për mua. Unë vij nga Republika Çeke dhe unë e kisha të ndaluar të udhëtoja diku në Evropën Perëndimore deri në vitin 1989. Kështu që për mua vizita ime e parë në Evropën Perëndimore ishte më 1 janar të vitit 1990, kur unë isha 24 vjeçar. Kështu që e kuptoj edhe personalisht këtë çështje dhe ndjehem shumë i lumtur dhe krenar që kjo gjë ndodhi. Jam i lumtur që isha dëshmitar i kësaj.