Këtë të hënë, në Hagë, para Gjykatës Speciale për krime lufte, ka filluar gjyqi i ish-presidentit kosovar, Hashim Thaçi.
Përmes një shkrimi nga FAZ thuhet se për Kosovën, kjo ka të bëjë edhe me mbrojtjen e imazhit të saj të historisë.
A ishte lufta e “Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës”, që zakonisht quhet “UÇK” me shkronjat e para të emrit të saj shqip, kundër politikës represive të shtetit serb në fund të viteve 1990, një “luftë e pastër”, siç thonë përkrahësit e Thaçit, apo vetë trupat kanë kryer krime për të cilat Thaçi si kryepërfaqësues i tyre mban përgjegjësi? Kështu shprehet aktakuza. Thaçi dhe tre të pandehur të tjerë akuzohen për rrëmbime, tortura dhe gati njëqind vrasje, shkruan gazeta gjermane.
Sipas FAZ-it, numerikisht, kjo është pak në krahasim me krimet serbe gjatë luftërave të shpërbërjes jugosllave, të cilat deportuan qindra mijëra njerëz dhe kushtuan dhjetëra mijëra jetë.
Sipas aktakuzës, luftëtarët e lirë mbanin rreth dy duzina kampe burgjesh - kryesisht në Kosovë dhe në veri të Shqipërisë, të cilat trupat i përdornin si zonë tërheqjeje. Përveç pjesëtarëve të pakicës serbe në Kosovë, në këto kampe u deportuan edhe romë dhe shqiptarë të dyshuar si politikisht jo të besueshëm. Fati i shumë prej atyre që u zhdukën atje mbetet i panjohur. Në raste të tjera, trupat u gjetën më vonë në varre masive. Të tjerë u torturuan, por i mbijetuan burgimit. Pretendimet e vjetra se UÇK-ja kishte trafikuar gjithashtu organe njerëzore të hequra nga viktimat, nuk mund të vërtetoheshin kurrë në mënyrë të besueshme dhe nuk luanin asnjë rol në aktakuzë, shkruan FAZ.
Por edhe pa këtë akuzë, sipas gazetës gjermani, Thaçi përballet me burgim të gjatë nëse shpallet fajtor. Në aktgjykimin e parë, gjykata kishte dënuar një komandant rajonal të UÇK-së me 26 vjet burg në fund të vitit 2022. Njeriu thuhet se ka qenë personalisht i përfshirë në tortura, por në asnjë moment nuk ka luajtur një rol të ngjashëm të rëndësishëm në UÇK si Thaçi. Thaçi e përfaqësoi UÇK-në në botën e jashtme, për shembull në SHBA.
16 milionë euro shpenzime për mbrojtjen
FAZ shkruan se pas përfundimit të luftës ajrore të NATO-s kundër Serbisë (bombardimet zgjatën nga marsi deri në qershor 1999) dhe tërheqjes së shtetit serb nga Kosova, Thaçi vazhdoi të luajë një rol udhëheqës. Kjo u njoh edhe jashtë vendit. Në vitin 1999, kur kancelari gjerman Gerhard Schröder dhe më vonë ministri i tij i Jashtëm Joschka Fischer dhe më pas edhe ministri i Brendshëm Otto Schily vizituan trupat e Bundeswehr-it të stacionuara në Kosovë, një bisedë me udhëheqësin e UÇK-së ishte natyrisht pjesë e programeve të tyre përkatëse. Thaçin në Kosovë e ka vizituar edhe kryeministri britanik Tony Blair. Thaçi fillimisht ishte kryeministër, më vonë ministër i Jashtëm dhe nga viti 2016 e tutje në krye të shtetit të Kosovës. Kur akuzat kundër tij u konfirmuan në qershor 2020, ai dha menjëherë dorëheqjen dhe u dorëzua në gjykatën e Hagës.
Gazeta gjermane shkruar se ai atje mbrohet nga një ekip mbresëlënës avokatësh amerikanë. Më i njohuri është Pierre-Richard Prosper, nga viti 2001 deri në 2005, i dërguari special i presidentit amerikan Xhorxh W. Bush për ndjekjen penale të krimeve të luftës. Sot ai punon për një firmë ligjore në Los Angeles. Prosper është këshilltari ligjor i Thaçit. Mbrojtja aktuale e Thaçit në sallën e gjyqit udhëhiqet nga Gregory Kehoe, bashkëpronar i një firme të madhe ligjore amerikane. Kehoe përfaqësoi, ndër të tjera, gjeneralin kroat Ante Gotovina përpara Gjykatës tashmë të zhdukur të OKB-së për krimet e luftës për ish-Jugosllavinë. Gjyqi i Gotovinës përfundoi në vitin 2012 me një lirim nga të gjitha akuzat. Avokatët mbrojtës ndihmohen nga disa ekspertë të tjerë ligjorë, studiues dhe staf tjetër mbështetës.
Kjo ka çmimin e vet. Ministrja e Drejtësisë së Kosovës, Albulena Haxhiu, ka njoftuar në janar se vetëm nga tetori 2020 deri në dhjetor 2022, shteti kosovar ka shpenzuar 16 milionë euro për mbrojtjen e të pandehurve kosovarë në Hagë. Megjithatë, shuma përfshin gjithashtu mbështetjen e udhëtimit për të afërmit që vizitojnë të afërmit e tyre të akuzuar në Holandë. Ministri nuk tha se sa nga milionat e shpenzuara deri më tani kanë shkuar për shpenzimet e mbrojtjes për Thaçin - gjithsej shtatë persona janë akuzuar në katër gjykime të ndara para Tribunalit Special të Kosovës. Mirëpo, sipas FAZ-it, në Prishtinë është sekret i hapur se pas luftës, kur liderët e UÇK-së kaluan nga fusha e betejës në politikë, gjithmonë kishin parasysh edhe interesat e tyre private financiare, me gjithë patriotizmin e tyre. Vila me pishina, pushime me ski në St. Moritz, orë dhe vetura të shtrenjta - mënyra e jetesës së shumë ish-liderëve të UÇK-së ende nuk është në përputhje me pagat e tyre zyrtare si politikanë. Kjo është ndoshta arsyeja pse disa të pandehur kosovarë sot mund të përballojnë avokatët më të mirë që mund të blejnë paratë, edhe pa ndihmën e shtetit, shkruan FAZ.
“Nuk ka funksionuar zinxhiri komandues në UÇK”
Në një intervistë për F.A.Z., Gregory Kehoe shpjegon se si mbrojtja synon të debatojë në gjykatë. Sipas tij, ata nuk do të mohojnë se krimet (ose së paku disa prej tyre) të përshkruara në aktakuzë kanë ekzistuar, por konteksti duhet vlerësuar ndryshe. Kur qindra mijëra refugjatë kosovarë u kthyen në Kosovë pas përfundimit të luftës në verën e vitit 1999, sigurisht që kishte raste të hakmarrjes, thotë Kehoe, por e përjashton klientin e tij nga përgjegjësia për to. “Absolutisht” do të jetë argument i mbrojtjes se UÇK-ja nuk kishte një strukturë rreptësishtë hierarkike, prandaj Thaçi nuk mund të mbajë përgjegjësi për aktet e komandantëve vendorë: “Në UÇK nuk kishte funksionuar zinxhir komandues dhe pushteti i UÇK-së ishte në nivel lokal. UÇK-ja përbëhej nga një grup individësh që punonin në nivel bazë për të hequr zgjedhën e shtypjes serbe”.
Mbrojtja mbështetet gjithashtu në dokumente të brendshme si një letër nga Departamenti Amerikan i Shtetit në maj 1999, kur republikani Mitch McConnell, si kryetar i Komisionit të Senatit për Marrëdhëniet me Jashtë, kishte sugjeruar që Uashingtoni të armatoste drejtpërdrejt rebelët shqiptarë. Në një përgjigje për liderin e mëvonshëm të shumicës republikane në Senat, Departamenti i Shtetit u shpreh kundër kësaj - edhe me arsyetimin se nuk kishte “komandim dhe kontroll efektiv të UÇK-së”. Sipas Kehoe, dokumente të tilla dëshmojnë se Thaçi nuk është përgjegjës për sjellje të pahijshme të gradave më të ulëta të UÇK-së dhe se akuza për “ndërmarrje të përbashkët kriminale” është e pavlefshme.
A nuk ka gjithsesi ai frikë se aktgjykimi i parë kundër një komandanti vendor të UÇK-së mund të tregojë rrugën për gjykimin ndaj Thaçit? “Absolutisht jo. Çdo rast qëndron më vete”, thotë Kehoe. Për të vërtetuar mendimin e tyre, avokatët mbrojtës të Thaçit duan të thërrasin si dëshmitarë edhe gjeneralin amerikan Wesley Clark, i cili ishte komandanti suprem i NATO-s në Evropë në vitin 1999 dhe ish-ministri i Jashtëm francez, Bernard Kouchner, i cili drejtoi administratën e përkohshme të OKB-së në Kosovë pas luftës. Të dy janë të gatshëm të dëshmojnë, tha Kehoe.
A po e rishkruan historinë prokuroria?
Këshilltari ligjor Prosper rrallëherë do të jetë i pranishëm në sallën e gjyqit. Ai po ndjek procedurat nga Los Angeles, por është në kontakt të rregullt me Thaçin. Prosper tregon për dimensionin historik bashkëkohor të gjyqit, i cili ka të bëjë edhe me NATO-n: “Mënyra se si prokuroria po e prezanton çështjen e saj në mënyrë të pashmangshme ngre pyetje për rolin e komunitetit ndërkombëtar. Prokuroria pretendon se UÇK-ja ishte një ndërmarrje kriminale. Që nga bashkëpunimi i NATO-s me UÇK-në në vitin 1999, lind pyetja: a pretendon prokuroria se NATO me vetëdije ka bashkëpunuar me një sipërmarrje kriminale? Ai shtoi se duhet të shqetësohet që prokuroria është në proces të rishkrimit të historisë. “Sepse po të shikosh burimet e asaj kohe do të zbulosh se ato që pretendon nuk janë të vërteta. Prokuroria është në proces rishkrimi të historisë”.
Prosper gjithashtu mohon se UÇK-ja kishte një strukturë komanduese funksionale. Të gjitha vendet e NATO-s e kishin marrë këtë qëndrim në vitin 1999, bazuar në inteligjencën e tyre përkatëse, thotë ai. “Ata njëzëri kanë konstatuar se në UÇK nuk ka komandë dhe kontroll nga lart-poshtë. Se krerët e klaneve kosovare rajonale do të kishin marrë urdhra nga Thaçi, i cili ishte 30 vjeç në fillim të luftës dhe dukej edhe më i ri, ishte larg jetës, tha ai. “Thaçi ishte në fund të fundit një student në atë kohë që kishte jetuar në Zvicër dhe ishte kthyer në Kosovë. Është diçka qesharake të pretendosh se ai duhet të kishte qenë në gjendje t'u jepte urdhra komandantëve rajonalë të ashpërsuar nga beteja me flokët dhe mjekrën e tyre gri në një shoqëri ku mosha ka shumë rëndësi”.
Kehoe kujton se Joe Biden (edhe pse shumë kohë përpara se të ishte president) dikur i referohej Thaçit si “Xhorxh Uashingtoni i Kosovës”. Kehoe thotë se, ‘Ky është njeriu që po mbrojmë. Ky është njeriu që do të portretizojmë në këto procese”.
