Bieber: Megjithëse BE-ja pretendon që po funksionon, dialog Kosovë-Serbi nuk ka

“Mendoj se duhet të ketë një kthesë, e që nuk do të thotë se do të ketë. Nuk ka dialog. Dialogu nuk ekziston... Arsyeja e vetme që dialogu ekziston ende si format sot është sepse është e vetmja mënyrë dhe i vetmi vend ku Serbia dhe Kosova bisedojnë me njëra-tjetrën në një moment disi. Por nuk ka dialog. Është një dialog i të shurdhërve. Dhe BE-ja po pretendon se po vazhdon, por nuk po funksionon. Pra, një gjë është e qartë për ta bërë atë të funksionojë e të ketë ndonjë rezultat, duhet ndryshuar plotësisht procesin dhe qasjen”, ka theksuar Bieber

Akademiku dhe njohësi i çështjeve politike të Ballkanit Perëndimor, Florian Bieber, ka thënë se dialogu i Brukselit midis Kosovës dhe Serbisë nuk është duke funksionuar dhe se në këtë proces nevojitet të bëhet një kthesë dhe të adoptohet një qasje tjetër nga lehtësuesi, Bashkimi Evropian.

Ai në intervistën për KOHËN ka theksuar se Marrëveshjet e dakorduara deri më tash në kuadër të dialogut duhet të nënshkruhen me zotime të qarta mbi zbatimin.

KOHA: Në vitin 2018, ne folëm për politikën në Ballkanin Perëndimor, dhe atëherë më thatë se BE-ja jo vetëm që po i toleron autokratët këtu në rajon, por ndonjëherë është edhe inkurajuese me politikën e tyre. Tani është pothuajse gjysma, në fakt, më shumë se gjysma e një dekade që ka kaluar që atëherë, si kanë evoluar gjërat brenda viteve dhe cila është gjendja sipas jush tani?

Bieber: Epo, kam frikë se gjërat nuk janë përmirësuar. Do të doja të kisha gabuar dhe do të doja të ishim në një pozitë më të mirë tani. Kishim këtë Komisionin Evropian të fundit, i cili nuk e çoi përpara procesin e zgjerimit. Në fakt, kjo e përkeqësoi situatën. Kishim një Komisionar Varlehy që ishte ndoshta komisionari më i keq i zgjerimit deri më tani. Miku i Victor Orbanit, i cili tani ka mundur të bëhet Komisionar për  mirëqenien e kafshëve dhe kjo është një shenjë se sa keq e bëri punën e tij si Komisionar i Zgjerimit, dhe kjo krejt nëse e merr fare punën e Komisionarit për Mirëqenie të Kafshëve. Por ju e dini, ne kemi parë një përkeqësim të situatës që nga viti 2018. Ne, nëse e shikojmë rajonin e Maqedonisë së Veriut, qeveria nuk ka arritur të ecë përpara me BE-në. Pse? Për shkak të Bullgarisë dhe Francës. Pra, nuk ka përparim aty. Atje kemi në Serbi, nuk ka kthim prapa, zgjedhjet janë vjedhur dhe BE-ja ka bërë sërish një marrëveshje me presidentin Vuçiq për litiumin. Është më keq. Më shumë mbështetje për autokracinë. Dhe më pas në të gjithë rajonin gjetiu nuk është duke u përmirësuar gjendja aq shumë. Dua të them që Shqipëria po ecën përpara me negociatat, por demokracia nuk është përmirësuar në Shqipëri. Pra, tabloja rajonale është mjaft e zymtë. Unë do të doja dhe po e them me shqetësim të madh. Dhe e thashë edhe me faktin se zgjerimi i BE-së, do të thosha për momentin është në fakt i vdekur. Dua të them, njerëzit në Bruksel dhe thonë se jo, procesi po vazhdon, por askush nuk thotë se në cilën datë apo në cilën orë është realiste që vendet e Ballkanit do t’i bashkohen BE-së.

KOHA: A është luks në ditët e sotme të flitet për demokraci, të drejtat e njeriut, zgjedhje të lira, pasi tani i gjithë kontinenti ynë dhe më gjerë po përballet me sfida të ndryshme, pasi një dekadë më parë ne po flisnim më shumë për demokracinë, më shumë për vlerat dhe fuqinë transformuese të BE-së. Këto ditë nuk janë më për këto çështje për fuqinë e butë të BE-së, por për çështjet ekonomike e ushtarake. Si e shihni këtë?

Bieber: Nëse mendojmë se demokracia bëhet një luks, ne jemi në telashe të thella, sepse nuk ka të bëjë vetëm me demokracinë. Por unë mendoj se nëse doni të keni një stabilitet të vërtetë dhe siguri të vërtetë, keni nevojë për demokraci. Por ky është pak problemi. Dua të them, e gjithë situata që kemi është kur BE-ja madje thotë se duhet të jemi gjeopolitikë, apo jo. Dhe pastaj filloni të shihni gjithçka përmes lenteve të gjeopolitikës. Dhe kjo është e rrezikshme. Sepse e keqinterpreton realitetin. Sepse ju e bëni veten të mendoni se përderisa një Qeveri është partneri ynë, ne e shpërfillim faktin që ata nuk janë demokratikë dhe ju e dini se qeveritë në rajon janë shumë të mira për ta shitur atë dhe duke thënë: “na ndihmoni të na mbështesni dhe ne do të jemi miqtë tuaj. Por thjesht mos pyesni se çfarë po bëjmë me demokracinë”. Mendoj që ky është një gabim sepse, para së gjithash, e bën BE-në të duket si çdo aktor tjetër global. Kur në fakt e vetmja gjë që ka për të ofruar, e cila është e ndryshme, është anëtarësimi dhe për anëtarësim do të thotë demokraci, sepse është e qartë se asnjë nga vendet e Ballkanit Perëndimor nuk do të bashkohet si jodemokrate në BE. Gjeopolitika nuk do ta mbulojë këtë. Dhe pasoja tjetër është se është një stabilitet i rremë. Autokratët nuk ofrojnë stabilitet të vërtetë. Kështu që mendoj se është një pazar i keq, jo vetëm për vendet dhe qytetarët, por gjithashtu, për BE-në.

KOHA: A po ndodh gjithashtu sepse shohim që tani demokracia është koncept në rrezik brenda shteteve anëtare të BE-së, se shohim forma të ndryshme të autokracive që po ndërtohen, sikurse në Hungari, por edhe në vende të tjera me rritjen e ekstremit të djathtë. Kështu që a po i trimëron kjo liderët e ndryshëm në Ballkan që thonë se meqë po aspirojmë t’i bashkohemi BE-së edhe brenda BE-së kemi aleatët tanë?

Bieber: Sigurisht që Hungaria ka qenë në krye të kësaj dhe ka helmuar ujërat edhe në BE, ju e dini. Një studiues, i cili është fokusuar te autoritarizmi në BE, tha se një herë nuk mund të kesh një tualet publik në një pishinë sepse do të helmojë ujin e pishinës. Nuk mund ta kesh një autokraci në një BE demokratike. Do ta helmojë pjesën tjetër të BE-së. Kjo është ajo që Orbani ka bërë. Por nuk është vetëm Orbani. Shikojeni marrëveshjen e kryeministres Meloni me Shqipërinë për emigrantët, kjo është kjo. Mund të jetë brenda vendit, jo jodemokratike, por është një marrëveshje pa vlera, që do të thotë se Meloni ka prioritet trajtimin e çështjeve të migracionit në vend të integrimit në BE dhe kjo është ajo që po bëjnë shumë qeveri. Ata mendojnë më shumë për çështjet e tyre të brendshme sesa për ndërtimin më të madh të BE-së dhe vlerat që ajo duhet të komunikojë.

KOHA: Epo, ne shohim pastaj vende të tjera, si Serbia për shembull, që në gjashtë muajt e fundit ka qëndisur disa marrëveshje me fuqi të ndryshme perëndimore, para së gjithash, me Gjermaninë për litiumin dhe me BE-në, sesa kemi parë këtë marrëveshje ushtarake. Por edhe ekonomike me Francën dhe pastaj e fundit është në sektorin e energjisë me Shtetet e Bashkuara, duke ruajtur e mirëmbajtur marrëdhëniet e vendosura mirë me Moskën dhe Pekinin. Si në thelb Serbia mund të lundrojë dhe të bashkëjetojë me këto realitete paralele, le të themi?

Bieber: Por unë do të thosha se Serbia është kryesore, sepse ajo ka qenë shumë e aftë për të luajtur këtë lojë gjeopolitike dhe vazhdon t’i shesë vazhdimisht Perëndimit kërcënimin se nëse nuk na mbështesni, ne do të shkojmë kah Kina apo te Rusia. Është një kërcënim i rremë, por funksionon shumë mirë. Dhe kështu ky është një nga argumentet që ju merrni me këto marrëveshje që më parë, sikurse marrëveshja e Makronit apo marrëveshje gjermane që thonë, mirë, ne po e lidhim Serbinë me Perëndimin. Ne po i largojmë ata nga sfera e tyre, ruse apo kineze. Por sigurisht kjo është një analizë e rreme, sepse Serbia nuk është në sferën kineze apo ruse, ajo po e bën gjënë e vet. Është duke bërë atë që mendon ose Qeveria atë që e mendon se përfiton.

KOHA: Por është duke i funksionuar tani...

Bieber: Po funksionon shumë mirë dhe sigurisht se kur shikoni marrëveshjen për litiumin, bëhet fjalë për një interes strategjik të industrisë gjermane të makinave. Nuk ka të bëjë fare me vlerat për të cilat bëhet fjalë, ka të bëjë me paratë dhe ka të bëjë me paratë dhe pavarësinë nga Kina. Dhe për këtë, Qeveria gjermane vendosi qartë se është më e rëndësishme se demokracia në Serbi dhe se është më e rëndësishme se integrimi në rajon, sepse mesazhi është se një marrëveshje e tillë e mundë demokracinë dhe i mundë qëndrimet e qytetarëve.

KOHA: Ndërsa në Prishtinë ka shumë ankesa, jo vetëm nga Qeveria, se në thelb BE-ja dhe fuqitë perëndimore po i tregtojnë vlerat dhe në thelb po rreshtohen me Serbinë ndërsa Kosovën në njëfarë mënyre po e sakrifikon për të, për shkak të këtij interesi të Perëndimin. Sa e qëndrueshme është kjo kritikë, para së gjithash, apo është një formë për të justifikuar dështimet e brendshme këtu në Prishtinë?

Bieber: Dua të them janë që të dyja. Në njërën anë është e vërtetë, mendoj se ka pasur gatishmëri për të bërë marrëveshje me Serbinë, për të qenë më pak kritikë sesa duhet të jetë BE-ja ndaj Serbisë. Nuk ka absolutisht asnjë dyshim për këtë. Dua të them, Banjska ka qenë një rast perfekt ku do të prisja një përgjigje shumë më të madhe të BE-së ndaj Serbisë, duke marrë parasysh seriozitetin e asaj që ndodhi.

KOHA: Si do ta imagjinonin përgjigjen ndryshe të BE-së?

Bieber: Me Banjskën, për shembull, një hetim i qartë nga KFOR-i me rezultatet publike të asaj që ndodhi, për shembull, një dënim shumë i qartë, dua të them se ishte shumë e qartë se zinxhiri i komandës shkon në Serbi dhe shkon te presidenti Vuçiq. Kjo ishte e pamohueshme. Dhe atëherë nuk mund të pretendosh se asgjë nuk ka ndodhur.

KOHA: Ka thirrje për të vënë drejtësi. Për shembull, vetëm këto ditë, pasi sapo kishim 1-vjetorin e atij sulmi të tmerrshëm në vendin tonë, ka dënime të aktit dhe Departamenti amerikan i Shtetit ka kërkuar që Serbia t'i sjellë kryesit para drejtësisë, por kjo është ende e paqartë për çfarë sistemi të drejtësisë të sjellë sepse shumica e atyre që ishin të përfshirë tashmë janë të lirë në Serbi. Si duhet të reagojë ndryshe komuniteti ndërkombëtar ndaj kësaj?

Bieber: Jo, dua të them saktësisht se duhet të jetë shumë e qartë për të thënë, para së gjithash hetim ndërkombëtar, sepse nuk mund t’u besoni autoriteteve serbe që të hetojnë në mënyrë të pavarur. Ju duhet të identifikoni qartë fajtorët. Duhet të vendosni pasoja shumë të qarta. Nuk ka gjasa të pritet që ata do të dërgohen në gjykatat në Kosovë, edhe pse kjo do të ishte përgjigjja e duhur. Ekstradimi do të ishte gjëja logjike, por kjo mund të jetë shumë e vështirë, por pastaj ju propozoni diçka tjetër, por kujdesuni që personat që janë përgjegjës të dalin në gjyq. Dhe gjithashtu se ata që janë politikisht përgjegjës kanë pasoja. Dhe përsëri, mendoj se Perëndimi është shumë i shqetësuar sepse ata e dinë se ku çojnë hetimet dhe ky është problemi. Por duke iu rikthyer pyetjes suaj të mëparshme rreth asaj se a është e justifikuar kritika? Do të thosha që po është. Por pastaj edhe Qeveria e Kosovës e ka fajin e vet që ka qëlluar veten në këmbë, e dini, duke bërë shumë gjëra për të që kanë tjetërsuar partnerët perëndimorë, e kjo sjellje ua ka bërë shumë më të lehtë perëndimorëve të sillet ashtu siç sillen.

KOHA: E keni fjalën për veprimet në veri të Kosovës?

Bieber: Cilëndo si shembull merreni. Dua të them se nëse me kaq shumë nga vendimet që kanë shkaktuar një përgjigje shumë negative nga Gjermania, SHBA-ja e kështu me radhë, Qeveria këtu nuk e bëri konsultimin me aleatët informimin. E dini, duhej të bënte hapa bazë për t'u përpjekur që të sigurojë mbështetjen e aleatëve të saj më të afërt, sepse më pas ata tëhuajtësohen. Dhe pastaj për ta është më e lehtë të justifikohen me veten pse po e trajtojnë Kosovën me padrejtësi. Kështu që, padrejtësia ndaj Kosovës qëndron, por unë mendoj se Qeveria ka bërë shumë pak përpjekje për ta parandaluar këtë.

KOHA: Qeveria këto ditë po kërkon, për shembull, që marrëveshja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, e cila është rënë dakord por nuk është nënshkruar, të zbatohet e plotë, marrëveshje kjo e cila është kontestuar në raste të shumtë publike nga ana serbe. Komuniteti Ndërkombëtar i kërkon Kosovës që ta zbatojë pa vonesa marrëveshjen e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Çfarë qëndrimi keni ju për këtë çështje?

Bieber: Mendoj se gjëja ideale është që ju t’i bëni të dyja. Dua të them se duhet të ketë një marrëveshje se cilët hapa ndodhin në cilin rend. Dhe jam plotësisht dakord me kritikën e Qeverisë së Kosovës për të thënë se problemi i këtyre marrëveshjeve është mungesa e transparencës së tyre, është mungesa e rendit dhe afatit kohor të qartë se kush, kur e çfarë bën dhe duhet të nënshkruhen zotimet e qarta absolutisht. A do të thotë se Qeveria e Kosovës duhet ta presë atë marrëveshje për të filluar zbatimin e statusit të komunave të veçanta për komunat? Nuk jam i sigurt se kjo është e mençur, sepse një nga problemet në të cilat mendoj se Qeveria e Kosovës nuk ka qenë shumë e suksesshme, është të përpiqet t’i ofrojë një degë, një lloj dege ulliri komunitetit të tretë në Kosovë. Është njëfarë mënyre që i ka larguar dhe ia ka bërë më të lehtë Vuçiqit ta kapë atë çështje, dhe në një farë mënyre i ka dhënë atij një rrugëdalje të lehtë, dhe problemi është se Vuçiqi gjithmonë mund ta fajësojë lehtësisht qeverinë e Kosovës për mosbërje të kompromisit. Dhe kështu, Qeveria e Kosovës ia ka bërë më të lehtë Vuçiqit që të fshihet. E dimë që interesi i tij për të arritur një marrëveshje është shumë i kufizuar. Vuçiqi nuk dëshiron që ta zgjidhë çështjen dhe marrëdhëniet me Kosovën.  

KOHA: Ju e thatë këtë dhe përsëri më duhet të marr si referencë intervistën që realizuam në vitin 2018 se Serbia mund të mos e njohë Kosovën në të ardhmen, por kjo nuk do të thotë se ata nuk do të ecin përpara drejt integrimit evropian dhe në fakt deri diku duket të jetë realiteti këtyre ditëve. Ajo që ka ndryshuar është se ndërkombëtarët po flasin më pak për njohje reciproke dhe Kosova mbetet ende shteti i kontestuar ndërkombëtarisht, duke mos qenë pjesë e Kombeve të Bashkuara dhe organizatave të tjera ndërkombëtare. Si mendoni se Kosova mund të lëvizë drejt legjitimimit të sovranitetit të saj, pavarësisë se saj, në gjendjen e tanishme?

Bieber: Çështja kryesore është të përpiqemi të sigurohemi që topi ose përgjegjësia të jetë qartë në fushën serbe, sepse, përsëri, mendoj se problemi që duhet të analizojmë është se status quoja i sjell dobi Serbisë dhe nuk i bën dobi Kosovës. Pra, ka çdo nxitje të palës kosovare që të përpiqet të ndryshojë status quo-në, do të thotë, dhe jo në terren, thjesht në mënyrë të njëanshme ose thjesht me veprimet e veta. Por përpiquni ta çoni dialogun në një mënyrë ku të bëhet qartë e identifikueshme se pala serbe nuk është e gatshme të kërkojë kompromise, ose bën një kompromis. Kush e di, por duket më pak e mundshme, por mendoj se me të vërtetë po përpiqet të sigurohet që të gjithë të shohin se kush është përgjegjës, sepse nëse nuk është e qartë, atëherë mosnjohësit e Kosovës nuk kanë arsye të lëvizin me njohjen.  Atëherë qeveritë që mbështesin Kosovën nuk kanë arsye për ta shtyrë Serbinë dhe atëherë është shumë më e vështirë të ecësh përpara. Kështu që ju duhet në një mënyrë të caktuar, të tregoni se kush është arsyeja pse gjërat nuk po ndodhin. Dhe kjo është e vetmja rrugë përpara. Sigurisht, ju doni t'i përfundoni gjërat, siç e dini, unë mendoj se anëtarësimi në Këshillin e Evropës është një mundësi e humbur. Dhe, e dini, është mundësi e humbur një herë kjo nuk do të thotë se nuk mund të bëhet përsëri. Dhe tani ju e dini se duhet të jetë përsëri në agjendë. Dua të them se ka gjëra ku mendoj se Kosova mund të ndihmojë për të ripohuar, e dini, për të pohuar pavarësinë e saj dhe është gjithashtu anëtarësimi ndërkombëtar.

KOHA: Dhe cila ju duket perspektiva e forcimit të pavarësisë ndërkombëtare të Kosovës, le të themi në 10 vjetët e ardhshëm?

Bieber: Me gjithë turbullirat që i shkakton Serbia, dua të them se pavarësia e Kosovës është aty. Është një realitet. Nuk do të ndryshojë. Dhe mendoj se dikush duhet të jetë i sigurt për këtë, se unë nuk shoh ndonjë kërcënim për pavarësinë e Kosovës, sepse Serbia mund ta luajë lojën e përpjekjes për ta bllokuar Kosovën. Por, ju e dini, në fund është një lojë humbëse, sepse mund të bëjë që një vend që është i parëndësishëm ose që nuk është i madh të mos e njohë ose ta çnjohë Kosovën, mund ta bllokojë anëtarësimin e Kosovës këtu. Është një lojë që po e dëmton Kosovën, por nuk do ta zhbëjë realitetin se është një shtet që ekziston. Dhe ju e dini, në kontekstin rajonal Kosova nuk është dështim. Në Kosovë ka shumë probleme, si në vendet fqinje, por duke pasur parasysh se Kosova ishte 25 vjeçe si një vend që nuk ishte i njohur plotësisht ndërkombëtar, që është si një territor i pavarur në fillim nga Serbia dhe më pas plotësisht i pavarur për 16 vjet, në fakt është një histori suksesi, do të thosha me të gjitha problemet, me gjithë mungesën e njohjes së plotë ndërkombëtare që ju e dini se do të ishte e dëshirueshme.

KOHA: Cilat janë rreziqet që mund të identifikoni për Kosovën, që do të përballet në 5-6 vjetët e ardhshëm?

Bieber: Nëse e shikoni kornizën më të gjerë ndërkombëtare, rreziku më i madh është ngritja e partive nacionaliste të ekstremit të djathtë, forcave politike si Trump në Shtetet e Bashkuara, aktorëve politikë që nuk kujdesen fare për vlerat e që nuk u interesojnë edhe angazhimet e mëparshme. Angazhimet perëndimore, dua të them, pavarësia e Kosovës sigurohet edhe me urdhrin e paqes, i cili u vendos pas luftërave, dhe nëse ai angazhim nuk qëndron, nëse NATO-ja nuk qëndron, angazhimet e saj ekzistojnë, mendoj se ky është kërcënimi më serioz. Dhe sigurisht që ky nuk është kërcënim vetëm për Kosovën, është kërcënim për paqen në rajon. Është një kërcënim për Evropën si projekt. Pra, në një mënyrë të caktuar për Kosovën janë të njëjta me kërcënime që mendoj se shumë njerëz në Evropë po i shohin si kërcënime të së djathtës ekstreme, të cilat kërcënojnë demokracitë e tyre.

KOHA: Në Kosovë ka kritika edhe për Kurtin, për faktin se ai është i paaftë për t’u marrë me ndërkombëtarët, gjithmonë marrin shembuj të Vuçiqit ose si Edi Rama në mënyrën se si merren me ndërkombëtarët, qoftë edhe për ujditë ekonomike. Si do ta shihni këtë si një lloj kritike e opinioni?

Bieber: Fatmirësisht, bota nuk është e ndarë për të qenë aq dogmatik, siç është kryeministri Kurti apo po aq egoist, pragmatik sa duhet të jetë presidenti serb, Vuçiq. Nëse këto janë dy zgjedhjet, mendoj se do të ishte në telashe kudo. Mendoj se mund të veproni në mënyrë më pragmatike për të mirën e vendit në përgjithësi. Dua të them se problemi është që shumë prej marrëveshjeve që presidenti Vuçiq ka bërë në Serbi nuk janë në dobi të qytetarëve. Shumë prej tyre po e ndotin mjedisin, po sjellin punëtorë gati skllevër nga Vietnami ose Kina. Ata po u japin njerëzve punë të këqija dhe nuk po e përmirësojnë cilësinë e ajrit, për të mos përmendur korrupsionin dhe të gjitha këto. Këto nuk janë marrëveshje për hir të qytetarëve. Pra, ky nuk është një shembull i mirë për t'u ndjekur, por ju mund të jeni më pragmatikë për sa u përket parimeve tuaja, por duke ditur kur të bëni një kompromis.

KOHA: A mund të na e materializoni në rastin e Kurtit, sepse ju na dhatë se çfarë shembujsh nuk duhet ndjekur Qeveria Kurti. Po, çfarë duhet të bëjë Qeveria Kurti ndryshe nga qasja e tij tani?

Bieber: E dini, shpesh ai i ka tjetërsuar partnerët gjermanë, amerikanë dhe të tjerë perëndimorë, nuk është konsultuar me ta. Nuk ka folur me ta. Nuk do të thotë që je skllav i tyre. Absolutisht jo. Por që jeni, duhet të kuptoni se cilët janë partnerët tuaj që dëshironi të punoni me ta. Ju nuk abuzoni me miqtë tuaj në thelb, sepse me të vërtetë, ata thjesht do të mërziten dhe nuk është e lehtë për ta rifituar besimin. Nuk dua të hyj në vendime individuale, sepse edhe atëherë shumë shpesh janë thashetheme. Por mendoj se modeli që ju merrni nga shumë diplomatë, politikanët që kanë punuar me Kurtin, gjithmonë thonë se ai nuk po konsultohet me ne, ai po merr vendime dhe nuk na informon, nuk po përpiqet të marrë mendimin tonë.

KOHA: Por janë të shumtë që mendojnë se, për shkak të çështjeve gjeopolitike, ai është lënë mënjanë, është shtyrë në këtë cep dhe kur e shihni, Kosova është i vetmi vend, i cili është nën masa ndëshkuese dhe se Kurti ndien se po hakmerren në mënyrë të ashpër ndaj Qeverisë se tij, e cila është pro-evropiane ani pse është përafruar në aspektin e politikës së jashtme të BE-së....

Bieber: Mendoj se kur bëhet fjalë për këto masa ndëshkuese, për shembull, ishte një gabim i madh që t'i imponohen Kosovës. Mendoj se kam qenë shumë kritik ndaj kësaj gjëje. Por ju gjithashtu duhet të jeni kritikë dhe pastaj të analizoni se si është e mundur që ata po e bëjnë këtë? E dini, si ka mundësi dhe çfarë gabimesh kemi bërë? Dua të them, ndoshta fajin e ka pala tjetër. Por ju e dini, duhet të ketë vetëkritikë. Duhet të ketë disa analiza. Ndoshta kemi bërë diçka që ua ka bërë më të lehtë atyre për të vënë këto masa. Edhe nëse vendimi është i gabuar, nuk mund të mendojmë se fajin e kanë të gjithë të tjerët. Dhe ne jemi djemtë e mirë. Dhe mendoj se kjo vetëkritikë është ajo që mungon.

KOHA: Kjo ndodhi sidomos pas rastit të Banjskës, siç e përmendët më herët, sepse masat janë vendosur para se të ndodhte Banjska. Por pas Banjskës, gjithçka u kristalizua. Kush ishte ai që u përpoq të shtynte në rajon destabilitetin dhe Qeveria po ankohet se jemi duke u ngacmuar nga fqinji ynë verior. Nuk jemi ne që provokojmë të destabilizojmë. Por tani, Qeveria e Kosovës shihet edhe nga Perëndimi, e dini, duke shtypur butonin e destabilizimit për atë që po ndodh në veri të Kosovës.

Bieber: Jo, unë mendoj sinqerisht që, nëse flisni me njerëz që i njihni, dhe mendoj se kjo është pjesë e gjymtimit tim, që kritika ime ndaj politikave perëndimore ndaj Serbisë është se nëse flisni më shumë, ata do të thonë sigurisht që ne e dimë se Vuçiqi është problemi kryesor në rajon. Natyrisht e dimë që ai është autokrat. Natyrisht e dimë që ai po e luan nacionalistin dhe në kartën nacionaliste. Natyrisht, e dimë se ai është duke destabilizuar, kështu që ata janë shumë të vetëdijshëm për këtë, por përgjigjja që të thuhet, është, mirë Kosova është gjithsesi, para së gjithash, partneri yni më shumë se Serbia. Pra, në njëfarë mënyre, nëse i bëjmë presion Serbisë nuk presim që Serbia të përgjigjet. Pra, kuptimi i kësaj marrëdhënieje, por edhe që partneritetet janë të ndryshme. Por, për fat të keq kjo është diçka që krijon një imazh shumë të shtrembër që mendoj se ky është problemi dhe do të pajtohesha plotësisht se duket shumë e çuditshme që të ketë masa kundër Kosovës, ndërkohë që nuk ka asnjë masë kundër Qeverisë së Serbisë, kur qartësisht, e dini që nga Banjska protestat e dhunshme në veri, ju e dini se ato kanë qenë incidente, të cilat janë promovuar nga Qeveria serbe, të cilat kanë qenë destabilizuese në Kosovë dhe madje kanë krijuar dhunë. Pra, ka një asimetri që më duket shumë shqetësuese dhe shumë e gabuar. Por ju duhet të kuptoni se si ndodh. Dhe mendoj se është duke i parë të dy vendet në mënyrë të ndryshme.

KOHA: Përpara se të vinte Kurti në Qeveri, të gjitha qeveritë e mëparshme kishin telashe me ndërkombëtarët herë pas here. Duhet ta kujtojmë taksën, tarifat 100% për mallrat serbe dhe çështje të tjera ku qeveritë nuk pajtoheshin me ndërkombëtarët, por Kurti duket se ka një qasje shumë të ndryshme se si u qaset aleatëve. Ju keni përdorur fjalën dogmatike. A mund të elaboroni më shumë? A e shihni atë më dogmatik si një individ apo qeverisjen e tij, apo vendimmarrjen e tij ose çfarë po mendonit kur e përdorët këtë fjalë?

Bieber: Mendoj se ai është më dogmatik në njëfarë mënyre. Ai është më pak i gatshëm për kompromis. Mund të thuash gjithashtu se ai është më pak i ndjeshëm ndaj presionit, sepse sigurisht, ai nuk e ka të njëjtën trashëgimi si disa nga paraardhësit e tij, të cilët gjithashtu u vunë më lehtë nën presion. Është e qartë, por mendoj se si gabon të qenit sovran dhe i pavarur me të qenit dogmatik dhe të qenit kokëfortë. Dhe mendoj se kjo nuk është shumë e dobishme, sepse përsëri, e dini se Kosova nuk është një pozicion gjeopolitik i cenueshëm. Duhet të mbështetet më shumë te partnerët sesa këtë duhet që ta bëjnë vendet e tjera, për shkak se nuk njihet plotësisht ndërkombëtarisht nga të gjitha vendet, sepse është e kontestuar nga fqinjët e saj, e vendos atë në një pozicion ku ky lloj qëndrimi ndonjëherë nuk është shumë i dobishëm.

KOHA: Si mund të rezultojë kjo kokëfortësi? Sepse ekziston ne po shkojmë drejt përvjetorit të 17-të të pavarësisë. Pavarësia jonë po rritet dhe rrjedhimisht Kosova duhet të ngrihet në çështje të caktuar për t'u ndier e pavarur, sovrane. A mund të shpërblehet kjo kokëfortësi, ndoshta edhe duke forcuar sovranitetin, për të cilën flet Kurti?

Bieber: Atëherë do të siguroheshit gjithashtu që, për shembull, ata qytetarë që janë, le të themi, serbët janë më të mirë në bord dhe kjo nuk është diçka që ai ka bërë. Dua të them që nëse flisni me shumë serbë, do t’ju thonë se ndiheshin të mbetur vetëm, u ndjenë të përjashtuar. Dhe nëse kjo ndjenjë ekziston, atëherë ju nuk po bëni shumë për të ndihmuar në vendosjen e sovranitetit, sepse ata janë ata, nuk ndihen të përfshirë nga Vuçiqi, kështu që ata në fakt do të kishin qenë një kandidat shumë i dukshëm i një qeverie që do të përpiqej të sillet dhe gjithçka që Kurti ka bërë, i ka larguar ata e duke e bërë më të vështirë. Pra, nëse qëllimi është sovraniteti, atëherë ju dëshironi t'i fusni ata qytetarë në sistem dhe jo t'i shtyni jashtë. Kështu që, mendoj se biseda për sovranitetin mund të marrë shumë forma. Nuk jam i sigurt se kjo është ajo që do të ketë sukses.

KOHA: Dhe çështja e fundit që do të doja të diskutoja është dialogu i ndërmjetësuar nga BE-ja. Në janar, mandati i Lajçakut do të skadojë dhe e kemi parë që Kallasi mund ta udhëheqë vetë procesin e dialogut. Për dialogun, folëm shumë mbi një dekadë. A mendoni se ka nevojë për një kthesë të re në drejtimin e dialogut? Sigurisht, një mënyrë ndryshe për t’iu qasur dialogut Kosovë-Serbi apo mendoni se vetëm do të ketë vazhdimësi i njëjti proces?

Bieber: Epo, përgjigjja është po për të dyja. Por mendoj se duhet të ketë një kthesë, e që nuk do të thotë se do të ketë. Nuk ka dialog. Dialogu nuk ekziston... Arsyeja e vetme që dialogu ekziston ende si format sot është sepse është e vetmja mënyrë dhe i vetmi vend ku Serbia dhe Kosova bisedojnë me njëra-tjetrën në një moment disi. Por nuk ka dialog. Është një dialog i të shurdhërve. Dhe BE-ja po pretendon se po vazhdon, por nuk po funksionon. Pra, një gjë është e qartë për ta bërë atë të funksionojë e të ketë ndonjë rezultat, duhet ndryshuar plotësisht procesin dhe qasjen.

KOHA: Dhe çka i bie kjo, për të ndryshuar qasjen apo qëllimet se ku duan palët të arrijnë?

Bieber: Epo, askush nuk e di se cilat janë qëllimet.

KOHA: Normalizimi i Marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë...

Bieber: Dhe çfarë do të thotë normalizim? Dhe kështu ky është problemi i parë. Duhet të keni vendosur qëllime të qarta. Ju duhet të keni një proces tjetër që do të thotë një shpejtësi të ndryshme, një natyrë të ndryshme të procesit dhe nivele të ndryshme përfshirjeje. Pra, ajo që ju mungon tani është se shoqëria nuk është aspak pjesë e dialogut. Domethënë, shoqëritë janë larguar më tej. Nëse shkoni në Serbi, ka më shumë ndjenja kundër Kosovës sesa kishte 10 vjet më parë. Pra, BE-ja është së bashku me liderët e përjashtuar nga procesi. Por nëse do normalizim, nuk mund të kesh normalizim mes kryeministrat dhe presidentët, por ju duhet një normalizim midis shoqërive, kështu që nuk ka asnjë përpjekje për këtë. 

Ka shumë nisma të shoqërisë civile, por ato nuk janë pjesë e strukturës. Pra, BE-ja duhet të thotë, në rregull, nëse duam normalizim, do të thotë edhe dialog me qytetarët, duke i bashkuar ata, duke ndryshuar mënyrën se si flasim në tekste dhe për Serbinë, për Kosovën. Asnjë glorifikim i kriminelëve të luftës. E gjithë kjo. Gjithashtu dialogu dhe futja e serbëve të Kosovës në proces. Dhe kjo kërkon një rimendim. Dhe pastaj ajo që duhet të bëni është që ju duhet të keni marrëveshje, të cilat janë transparente. Dhe atje, unë do të pajtohesha shumë me Qeverinë e Kosovës, e cila dëshiron ujdi të nënshkruara, ku ka një orar të qartë ku ju e dini se kush duhet të bëjë çfarë. Sepse përndryshe, të gjithë e fajësojnë tjetrin.

KOHA: A jeni optimist se kjo do të ndodhë?

Bieber: Jo, jo, jo. Fatkeqësisht, edhe pse mendoj se kjo do të ishte e nevojshme, jam skeptik se kjo do të ndodhë, sepse kjo kërkon një Komision Evropian të guximshëm për ta bërë këtë, dhe nuk jam i sigurt se ne do ta shohim këtë. Pres një reformë e asaj që kemi një ndryshim të vogël, ndoshta pak më mirë, nuk mund të bëhet shumë më keq se kaq. Por unë mendoj se nuk do të jetë aq ndryshim sa mendoj është e nevojshme.